Өнімдердің біркелкі кептірілуін қамтамасыз ету соңғы өнімнің біркелкі сапасына қол жеткізудің негізгі аспектісі болып табылады. Бұл зерттеу құртқа арналған конвективтік кептіру қондырғысының жұмыс аймағындағы термофизикалық параметрлердің бастапқы деректерін алу процесін зерттейді. Жылу беру, ылғалдылық және температуралық жағдайларды талдау одан әрі оңтайлы кептіру жағдайларын анықтайды, бұл өндіріс уақытын қысқартуға, технологиялық процесті тиімді бақылауға және өнім сапасын жақсартуға алып келеді. Жұмыстың мақсаты Arduino Nano контроллеріне қосылған DHT22 сенсорларының көмегімен жылу және физикалық параметрлерді өлшеу және зерттеу арқылы бастапқы ақпаратты жинау болып табылады. Он датчикті орнату нәтижесінде температура мен ылғалдылық туралы ақпарат жиналды, бұл өлшеу жүйесінің және тұтастай алғанда құртты кептіру қондырғысының тұрақты жұмысын растады. Алынған деректер ылғалдылық деңгейінің 1-2% ауытқуын және 45-тен 74°C-қа дейінгі температура диапазонын көрсетті. Байқалған айырмашылықтар салқындатқыштың біркелкі емес таралуымен түсіндіріледі, оны каскадтар мен жалюзилердің көмегімен жақсартуға болады. Зерттеу нәтижелері құрт және басқа да азық-түлік өнімдерін өндірумен айналысатын кәсіпорындар үшін практикалық маңызды болып табылады және нарықтағы бәсекеге қабілеттілікті арттыру үшін маңызды болып табылатын кептіру процесін оңтайландыруға көмектеседі.

Азық-түлік өнімдердің құрамындағы қажетті минералды заттардың жетіспеуі тұтынушылардың денсаулығына кері әсерін ғана тигізбей, сонымен қатар елдің қоғамның экономикасына да қауіп төндіреді. Дүниежүзілік Денсаулық сақтау Ұйымының мәліметі бойынша, тағамдардың арасында ең көп жетіспейтін элемент – темір. Темір жетіспеушілігі бүкіл әлемде негізінен жас балалар мен жүкті әйелдердің арасында көп кездеседі, ол анемия ауруының негізгі себебі болып саналады. Қарастырылып отырған мақалада сиыр сүтін темірмен байыту кезінде фортифицирленген сүттің физика-химиялық және органолептикалық қасиеттеріне әсері зерттелген. Зерттеу жұмысында майлылығы 3,6 және 2,8 % сиыр сүті темір сульфатымен (FeSO₄,7H₂O) және үш валентті аммоний цитратымен (C₆H₈FeNO₇) байытылған. Темір сульфаты (10 мг) және үш валентті аммоний цитраты (10 мг) сынамалары 2,8% майлы сүтте айтарлықтай өзгерістерді көрсетті. Темірмен сиыр сүтін байыту кезінде сүттің ашу үрдісіне әсері зерттелінді, зерттеу нәтижелері бойынша темірмен байытылған сүт сынамасының қышқылдығы 3 сағат ішінде 22°Т-тан 80°T-қа дейін едәуір жоғарылаған, бұл бақылау сынамасымен салыстырғанда 37% - ға жоғары, яғни темір байытқыштары сүттің ашу үрдісінің уақытын жылдамдататынын байқатты. Темірмен байытудың ашыту процесіне әсері немесе ашыту бактерияларының өсуіндегі темірдің көмекші рөлі әлі де терең зерттеуді қажет етеді, дегенмен бірқатар зерттеулер темірмен байыту ашытуды тудыратын бактериялардың көбеюіне ықпал етуі мүмкін екенін көрсетті.

Жоғары тағамдық қасиеттеріне байланысты қой еті азық-түлік өндірісі үшін өзекті шикізат болып табылады. Шолудың мақсаты қой етінен жасалған ет өнімдерінің тиімділігі мен сапасын арттыру үшін теориялық негіз және техникалық қолдау көрсету болып табылады. Мақалада қой етін өңдеуде қолданылатын көп компонентті тұзды ерітінділердің әртүрлі құрамдарының әсерін және әрбір функционалды қоспаның органолептикалық, биохимиялық көрсеткіштеріне және дайын өнімдердің сапалық сипаттамаларына әсерін зерттеуге арналған әдебиеттерге шолу берілген. Әдеби дереккөздердің талдаулары көрсеткендей, ғалымдар мен практиктер тұздау ингредиенттерін қолданудың тиімділігін арттыруға, көп компонентті тұздық ерітіндінің құрамының әртүрлі нұсқаларын таңдауға бас назар аударады, бұл ең алдымен шикізаттың қасиеттерімен және белгілі бір өнімде жүзеге асырылуы керек көрсеткіштер кешенімен анықталады. Шикізаттың қасиеттерін және ет өнімдерін өндіру технологиясының ерекшеліктерін зерттеу негізінде ферменттер, годжи жидектері, қарақұмық ұны, ферменттер, сүт-ақуыз кешені негізінде қой етіне арналған көп компонентті тұзды ерітінділердің формулалары келтіріледі және олардың ет сапасының негізгі көрсеткіштеріне әсері көрсетілген. Қойдың ерекше дәмі мен иісі, оның технологиялық қасиеттері өнеркәсіптік өндірісте шикізаттың осы түрін пайдалануды шектейді. Бастапқы шикізаттың органолептикалық қасиеттерін жақсартуға мүмкіндік беретін көп компонентті бағытталған тұздық қоспаларын қолдану – бұл қой өнімдерін нарықтағы тұтынушылар үшін сапалы, алуан түрлі және тартымды ету мүмкіндігі.

Қазіргі уақытта сүт сарысуы негізінде функционалды сусындар ассортиментін кеңейту үлкен қызығушылық тудырады. Мұндай сусындардың формулаларында өсімдік сығындыларын немесе олардың композицияларын қолдану өзекті болып табылады, өйткені олардағы биологиялық белсенді заттардың, соның ішінде антиоксиданттық әсердің концентрациясының артуына ықпал етеді. Сондықтан осы зерттеудің мақсаты – итмұрын дәрумендік кешенімен байытылған сүт сарысуы негізінде сусындар технологиясын әзірлеу. Математикалық модельдеу әдісімен раушангүлдер өсімдіктер, оның ішінде итмұрын биологиялық белсенді заттарды алу процесі оңтайландырылды. Алынған сығындылардың сүт сарысу сығындысымен антиоксидантты әсерінің синергетикалық әсері анықталды. «Актив» сусындарының формулалары мен принципті технологиялық схемасы әзірленді. Жалпылама ретінде итмұрын, дәрумендік кешенімен байытылған сүт сарысуы негізінде сусындар әзірленді. Аналогпен салыстырғанда көрсеткіштер кешені бойынша сусындардың сапасына бағалау жүргізілді. Ұсынылған технология табиғи тағам болып табылатын сарысудағы гель тәрізді сусындарды алуға мүмкіндік береді. Аналогымен салыстырғанда органолептикалық көрсеткіштері мен сақтау мерзімі жоғары, сонымен қатар антиоксиданттық бағыттағы функционалды ингредиенттердің (флавоноидтар, ксантондар, С дәрумені) маңызды концентрациясы бар.

Азық-түлік өнімдерінің сапасы мен қауіпсіздігіне қойылатын талаптардың артуына байланысты инновациялық сақтау технологияларын енгізу қажет болып отыр. Бұл зерттеу өсімдік компоненттерімен байытылған ет өнімдерінің сапасы мен қауіпсіздігіне сақтау жағдайлары мен Dixell XWEB300 мониторинг жүйесінің әсерін бағалауға бағытталған. Зерттеудің негізгі мақсаты — сандық жүйелердің тотығу процестерін болдырмау, органолептикалық қасиеттерді сақтау және өнімдердің сақтау мерзімін ұзарту тиімділігін бағалау. Зерттеудің ғылыми маңыздылығы микробиологиялық қауіптерді азайту және ет өнімдерінің сапасын жақсарту үшін цифрлық технологияларды пайдаланудың жаңа тәсілдерін әзірлеуде. Практикалық маңыздылығы дәстүрлі әдістермен салыстырғанда сандық мониторинг жағдайларында микробиологиялық көрсеткіштердің жақсарғанын және органолептикалық қасиеттердің сақталуын көрсететін нәтижелермен расталады. Әдістеме стандартты және сандық сақтау жағдайларында температура мен ылғалдылықты бақылаумен қатар тиобарбитур қышқылының және асқын тотығу мәндерін өлшеу бойынша эксперименттерді қамтиды. Алынған нәтижелер цифрландырудың өнім сапасын жақсартуға және тұтынушылардың сенімін арттыруға мүмкіндігі бар екенін көрсетеді. Бұл нәтижелер азық-түлік өнеркәсібіндегі цифрлық сақтау жүйелерін одан әрі жетілдіруге негіз бола алады.

Бұл жұмыста сүтқышқылды өнімдер ассортиментін кеңейту мақсатында құрамына енгізілетін ашытқылар мен жеміс қоспасының қасиеттерін ескере отырып, йогурт алу технологиясы әзірленген және оның физика-химиялық қасиеттерін зерттеу нәтижесінде сақтау мерзімі анықталған. Зерттеу мақсаты: сүт шикізатын қолданып, өсімдік тектес қоспалардың физико-химиялық қасиеттерін сақтай отырып, балалар ағзасына пайдалы болатын жаңа өнім түрін әзірлеу. Балаларға арналған сүт өнімдерінің ассортиментін кеңейту болып табылады. Зерттеу жаңалығы: балаларға арналған жаңа сүт өнімінің технологиясын, өңдеу режимдерін негізделді; өнімнің құрамына қосылатын өсімдік тектес шикізатты негізделді; таңдалатын ашытқылардың ұтымды комбинациясын таңдалды. Зерттеу әдістері: нормативті-техникалық құжаттамаларды (МемСТ, ТШ және т.б.) қолданып, шикізат пен дайын өнімнің органолептикалық, физико-химиялық, микробиологиялық, қауіпсіздік көрсеткіштерін анықтау әдістері. Жұмыс барысында өнімнің дәрумендік, аминқышқылдық құрамы және микробиологиялық көрсеткіштеріне талдау жасалды. Өнімнің отандық тағам саласының балалар тамақтануына өзіндік үлесі бар, ассортиментті кеңейтіп қана қоймай, биологиялық құндылығы жоғары өнім өндірілді. Балалар тамақтануына арналған банан езбесі қосылған йогурт өнімі әзірленді. Йогурт құрамы банан езбесінің әсерінен калий микроэлементімен және В тобының дәрумендерімен байытылған.

Қазіргі таңда Қазақстанда үйрек өсіру мен үйрек етін пайдалану ереше орны алып келеді. Оларды тауықтармен салыстырғанда, өсіру оңайырақ болады, өйткені өндіру құнын төмендетеді. Зерттеу барысында үйрек етінен жасалған рулет технологиясы, үйрек етінен дайындалған ет рулетінің органолептикалық көрсеткіштері, химиялық құрамы және ет рулетінің тәжірибелік үлгілерінің май – қышқылдық құрамы қарастырылады. Еттің тұздықта жетілуі және өнім құрамында ерітілген құс майы өнімнің дәмі мен иісіне, консистенциясына оң әсерін тигізеді. Бұл жағдайда композиция құрамында натрий нитритінің қолданылумен жүреді. Тұздық ингредиенттері мен гидратирленген ақуыз компоненттері бірігіп спецификалық үйрек етінің иісін жойып қана қоймай, дайын өнімге хош аромат пен дәм береді. Зерттелген өнімдердің аминқышқылдық құрамын салыстырғанда тәжірибелік үлгідегі амин қышқылдар құрамы организм қажеттілігін толықтай қанағаттандырады, ал бақылау тобында аминқышқылдар сәл жетіспейтіні белгілі болды. Үйрек етінен ақуызды байытқыш қосылып дайындалған ет рулетінің дайындау технологиясы жасап шығарылды, дайын өнімді өндірудің технологиялық режимі анықталды. Үйрек етінің көлемін арттырған сайын ылғал мен ақуыз массалық үлесі кемиді, және майдың массалық үлесі артады. Турама өнімдерді жылумен өңдегенде дайын өнімде ылғал шығыны орта шамамен бақылау үлгіде 19,9% құрады, ал тәжірибе үлгілерде ылғал шығыны 2,7%-дан 0,3% дейін өзгеріп отырды.

Үй жануарларына арналған азық-түлік индустриясы машиналық оқытуды (ML) енгізу арқылы қарқынды дамып келеді. ML ингредиенттерді оңтайлы үйлестіру, сапаны бақылауды күшейту, тамақтануды жекелендіру және тұтынушы талғамын болжау салаларында маңызды рөл атқарады. Тереңдетілген оқыту, нығайтылған оқыту және табиғи тілді өңдеу (NLP) әдістерін қолдану үй жануарлары азығын өндіру процесін жетілдіріп, тиімділікті арттырып, жануарлардың денсаулығын жақсартуға ықпал етеді. Бұл шолу ML-дің үй жануарлары азығы саласындағы негізгі қолданбаларын қарастырып, қазіргі таңдағы қиындықтарды талдайды және болашақ бағыттарды анықтайды. Сондайақ, мақалада үй жануарларына арналған азық саласында қолданылатын әртүрлі ML әдістеріне салыстырмалы талдау жасалады. Машиналық оқыту үй жануарлары азығы саласын ингредиенттерді оңтайландыру, сапаны бақылауды жақсарту және тұтынушы талғамын болжау арқылы түбегейлі өзгертіп келеді. Алайда, AI-ды кең көлемде енгізу үшін деректердің шектеулілігі, реттеуші талаптар, есептеу шығындары және тұтынушылар сенімі сияқты мәселелерді шешу қажет. Үй жануарларына арналған азық өндірісіндегі AI-дың болашағы түсінікті AI, блокчейнмен интеграцияланған жеткізу тізбектері, IoT негізіндегі үй жануарларының денсаулығын бақылау және синтетикалық деректермен жұмыс істейтін ML модельдері сияқты технологияларға байланысты. Технология дамыған сайын AI қауіпсіз, пайдалы және жекелендірілген тамақтануды қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарып, үй жануарлары азығы индустриясының болашағын қалыптастырады.

Бұл ғылыми мақалада ферментативті өңдеудің дәстүрлі емес шикізаттан (түйе еті, жылқы еті, қой еті, сиыр еті) алынған ет өнімдерінің сапасына әсері зерттелді. Фермент ретінде бромелаин (0,5– 0,2%), папаин (0,1–0,3%) және фицин (0,1–0,5%), сондай-ақ олардың комбинациясы қолданылды. Функционалды-технологиялық сипаттамаларын жақсарту үшін өсімдік компоненттері (шырғанақ ұнтағы, асқабақ ұнтағы және годжи жидектерінің сығындысы, гүлшетен сығындысы), өсімдік ферменттері, фосфаттар және ақуыз гидролизаттары бар көпкомпонентті тұздық қолданылды. Зерттеу нәтижелері ферменттерді қолдану еттің құрылымын жақсартып, шырындылығы мен жұмсақтылығын арттыруға ықпал ететінін көрсетті. Ең айқын әсер папаинмен өңделген үлгілерде байқалды, ал фицин қой еті мен сиыр етіне анағұрлым күшті әсер етті. pH динамикасын зерттеу ферменттік өңдеусіз pH 5 күн ішінде 6,67-ге дейін артқанын көрсетті, бұл еттің бұзылуының бастапқы белгілеріне сәйкес келеді. Сонымен қатар, ферменттердің комбинациясы pH деңгейін тұрақты деңгейде (6,20) ұстап тұруға мүмкіндік берді, бұл ет өнімінің сақтау мерзімін ұзартуға ықпал етті. Осылайша, протеолитикалық ферменттерді көпкомпонентті тұздықпен бірге қолдану ет өнімдерінің құрылымын, органолептикалық көрсеткіштерін және функционалды-технологиялық қасиеттерін жақсартады, өнеркәсіптік өндірісте қолдануға ұсынылады.

Мақалада жергілікті дәнді дақылдардың жаңа сұрыптары: «Казахстанская 20» қонақжүгерісі, «КазНИИЗиР 80» қонақтарыны құрама жем өндірісінде қолданудың зерттеу нәтижелері берілген. Әдебиет деректерін сараптау нәтижесі Отандық қонақжүгері сұрыпын құрама жем өндірісінде қолдану туралы деректердің аздығын, ал қонақтарыны құрама жем өндірісінде, мал азығында қолдану туралы деректердің жоқтығын көрсетті. Зерттеу нәтижелері елімізде қонақжүгері сұрыптарын өсіру қолға алынғанын көрсетеді. Жемдік қонақжүгері, қонақтары сұрыптарының минералдық және аминқышқылдық құрамының құрама жем өндірісінде кең қолданылатын жүгері мен арпа дақылдарының құрамына жуық екендігі анықталды. Дәнді дақылдардың физикалық-технологиялық қасиеттерін анықтау нәтижесі дәнді дақылдардың сусымалдығы жақсы дақылдарға жататынын көрсетті. Дәнді дақылдардың химиялық, аминқышқылдық және минералдық құрамы анықталды. Зерттеу нәтижесі: қонақжүгерідегі ақуыз мөлшері жүгерімен салыстырғанда 21,22%, май мөлшері 5,5% көп екендігін, клетчатка мөлшері 1,5 есе көп екендігін көрсетті. Қонақжүгерідегі ақуыз мөлшері тарымен салыстырғанда 22,8%, май мөлшері 1,53% көп, ал клетчатка мөлшері қонақтарыда тарымен салыстырғанда 1,38 есе көп екендігін көрсетті. Дәнді дақылдардың аминқышқылдық құрамын талдау нәтижесі қонақтарының аминқышқылдық құрамы қонақжүгеріге қарағанда құнды екенін көрсетті, яғни ауыстырылмайтын аминқышқылдары: лизин мөлшері қонақтарыда қонақжүгеріге қарағанда 4,62 есе, метионин 2,05 есе, треонин 1,53 есе көп сақталады. Зерттеу нәтижесі жергілікті «Казахстанская 20» қонақжүгерісі, «КазНИИЗиР 80» қонақтарыны құсқа, жас малға арналған құрама жемге қолданғанда, оның сіңімділігін жақсарту үшін жылумен өңдеу түрлерін қолданудың қажеттігін көрсетеді.

Құс етінің қауіпсіздігін арттыру және сақтау мерзімін ұзарту үшін гамма-сәулелену және тығыздау әдістері, соның ішінде вакуумдық тығыздау көп зерттеле бастады. Осы зерттеуде 2 кГр, 4 кГр, 6 кГр және 8 кГр дозада гамма-сәулеленуді пайдалана отырып, құс ет өңдеуді зерттеуге талдау және оның вакуумдық қаптамадағы және онсыз физикалық және микробиологиялық сипаттамаларға әсері ұсынылды, 1, 7 және 14 тәулікте талдау жүргізілді. Радиацияның төмен дозалары (2 кГр және 4 кГр) физикалық қасиеттерге әсер етпеді, ал дозаны 6 кГр және 8 кГр дейін арттырған кезде, әсіресе вакуумсыз қаптамада айтарлықтай өзгерістер болды. Вакуумдық қаптама гамма-сәулеленумен бірге физикалық сипаттамаларын тиімдірек сақтайды, 4 кГр дозасы ет сапасын сақтаудың оңтайлы тепе-теңдігін қамтамасыз етеді. Талдау көрсеткендей, 4 кг дозада гамма-сәулелену вакуумдық қаптаманы қолданған кезде құс етінің физикалық және микробиологиялық қасиеттерін 14 тәулік бойы тиімді сақтайды. Вакуумды тығыздау, керісінше, оттегінің әсерін азайту арқылы өнімнің балғындығын сақтауға көмектеседі, осылайша тотығу процестерін және микробтардың өсуін кешіктіреді. Гамма-сәулеленуді вакууммен де, вакуумсыз да тығыздау әдістерімен біріктірудің синергиялық әсерлері олардың құс етінің сапасы мен сақтау мерзіміне әсерін түсіну үшін бағаланады.

Бұл мақалада оралған жеміс-көкөніс өнімдерін тез салқындату, мұздату және сақтау процестері зерттелген. Өнімдер тұтас немесе туралған жемістер мен көкөністерден жасалған, табиғи тағамдық компоненттер қосылған немесе қосылмаған болып келеді. Өнім өнімнің ішіндегі -18 °C температураға жеткенге дейін жеделдетілген әдіспен мұздатылған және сол температурада сақтауға және сатуға арналған. Мұздату кезінде өнімдерде болатын жылу-физикалық процестер қарастырылды, сонымен қатар тиісті әдістер мен температуралық режимдер таңдалды. Зерттеу барысында жемістер мен көкөністердің қасиеттері, олардың жылу-физикалық сипаттамалары, мұздату әдістері, сондай-ақ жеміскөкөніс жартылай фабрикаттарын сақтау, жылыту және еріту кезінде болатын процестер зерттелді. Жұмыстың мақсаты-жеміс-көкөніс қоспасын мұздату әдістерін таңдау және зерттеу, сондай-ақ оның жаңа және мұздатылған күйдегі жылу-физикалық сипаттамаларын анықтау. Зерттеу барысында келесі міндеттер шешілді: мұздату процесін эксперименттік зерттеу үшін зертханалық стенд әзірленді және жасалды, жылу-физикалық қасиеттерді есептеу әдісі таңдалды, жеміс-көкөніс қоспасын мұздату ұзақтығы есептелді. Мұздату процесінде температураның өзгеруінің графиктері әртүрлі әдістер мен режимдерде салынған. Эксперименттік мәліметтерге талдау жасалды, тиісті қорытындылар жасалды. Мұздату процесінде мұздату ұзақтығы мен қоспаның жылу-физикалық сипаттамаларының өзгеруі есептелді, сонымен қатар бүкіл қоспа үшін де, оның компоненттерінің әрқайсысы үшін де осы сипаттамалардың өзгеру графиктері жасалды.

Бұл зерттеу жұмысы тәтті жүгері мен көкөністердің жаңа комбинациясын пайдалана отырып, жоғары сапалы натурал консервілерді әзірлеу және олардың органолептикалық, физика-химиялық көрсеткіштерін зерттеуге арналған. Жүгері негізіндегі консервілер әлемдік нарықта және елімізде адам ағзасына пайдалы өнім ретінде кеңінен танымал, себебі олардың құрамында қажетті дәрумендер мен минералдар мол. Зерттеу жұмысының басты мақсаты – тәтті жүгері мен көкөністердің жаңа рецептурасын әзірлеп, консервілердің тағамдық құндылығын, физика-химиялық қасиеттерін және сақтау мерзімін анықтау. Зерттеу барысында дайын өнімдердің органолептикалық көрсеткіштері бағаланып, олардың дәмі мен сапасы жоғары деңгейде екені айқындалды. Сонымен қатар, алынған өнімдер елдің азықтүлік өнеркәсібін дамытуға, ішкі нарықты сапалы отандық өнімдермен қамтамасыз етуге және импортты алмастыруға үлес қосады. Бұл зерттеу жұмысы отандық консерві өндірісін дамытуға, сондайақ халықтың дұрыс тамақтануын қолдауға маңызды әсер етеді. Тәтті жүгері негізіндегі жаңа консервілердің өндірісі ел экономикасына оң әсерін тигізіп, экспорттық әлеуетті арттыруға мүмкіндік береді. Болашақта осы өнімнің сапасын жақсарту үшін жаңа технологияларды енгізу, сақтау мерзімін ұзарту мәселелері зерттеліп, өнім ассортиментін кеңейту мүмкіндіктері қарастырылуы қажет.

Мақалада Солтүстік Қазақстанның жабайы шикізатының түйежоңышқа, шәйқурай және портулак) физика-химиялық құрамын, антиоксиданттық белсенділігін, витаминді-минералды құрамын зерттеу нәтижелері келтірілген. Бұл өсімдік шикізатында биоактивті қосылыстардың - полифенолдардың, дәрумендер мен минералдардың едәуір мөлшері бар екендігі анықталды. Полифенолдар, β-каротин антиоксидантты, иммунитетті тоқтататын қасиеттерге ие. Сондай-ақ, мақалада химиялық құрамды, оның ішінде қайталама метаболиттердің құрамын, бастапқы өсімдік шикізатының сапасы мен қауіпсіздігін бағалау нәтижелері келтірілген. Мақалада түйежоңышқа, шәйқурай және портулактың жер үсті бөліктерінің биологиялық белсенділігін зерттеу нәтижелері бар, биологиялық белсенділіктің кең спектрі бар қайталама метаболиттерді алу үшін таңдалған өсімдік шикізатын пайдалану перспективалары анықталған. Бұл зерттеулер тамақ өнеркәсібінде жергілікті өсімдіктерді пайдаланудың жаңа мүмкіндіктерін ашады. Осы өсімдіктерді адам денсаулығын жақсарту үшін табиғи антиоксиданттар мен диеталық қоспалардың көзі ретінде қолданудың орындылығы негізделген. Сондайақ, бұл өсімдіктерді организмнің жалпы жағдайын жақсарту үшін тағамдық қоспалар мен функционалды өнімдердің формулаларына біріктіру мүмкіндіктері қарастырылады. Солтүстік Қазақстан өсімдіктерінің биологиялық белсенді заттарын тамақ өнеркәсібінде қолдану өңірді дамыту және функционалдық қоректендіру ассортиментін кеңейту үшін жаңа мүмкіндіктер ашады.

Бұл мақалада микробиологиялық консорциумнан жаңа сүтқышқылды өнім алудың ерекшеліктері мен әдістері қарастырылады. Ауыл шаруашылығы саласында қолданылатын пропион қышқылы бактериялары мен lactobacillus acidophilus-ты пробиотикалық микрофлора ретінде ашытылған сүт өнімдерінің өнімділігін арттыру үшін қолдану мүмкіндігі қарастырылған. Микробиологиялық концорциум негізінде алынатын өнеркәсіптік өндірісте айран сияқты ашытылған сүт өнімдері, бифилайф, ацидофил ашытқыларының әрекеттесу ерекшеліктері мен алу әдістері және олардың өсуі мен дамуына әсері зерттелді. Аграрлық сектордағы мақсаты микробиологиялық консорциум арқылы сүтқышқылының технологиялық ресурстарының экологиялық жағдайы мен экономикалық әлеуетін жақсарту болып табылады. Жануарлардан алынатын сүт шаруашылығы шикізатын қалдықсыз кешенді қайта өңдеуде микробиологиялық консорциумды (аутопробиотиктер, гетеропробиотиктер, кешенді пробиотиктер) пайдалану негізінде жаңа отандық сүтқышқылды өнімдерінің технологиясын әзірлеу сұлбасы мен нәтижелері көрсетілген. Азық-түлік нарығын зерттеу барысында мақсатты теңдестірілген құрамы мен құнды қоректік заттары бар арнайы тағамдардың ассортиментін кеңейтудің айқын тенденциясының өсу мағыздылығына ие. Қазіргі жағдайда экологиялық жағдайдың нашарлауына және антибиотиктерді кеңінен қолдануға байланысты халық денсаулығының нашарлауы байқалады. Адамның микробтық экологиясын зерттеу мәселесі ең өзекті және перспективалы болып саналады.

Қазіргі уақытта сыра қайнату сусындар өнеркәсібінің жетекші саласы болып табылады. Ассортиментті кеңейту, жаңа технологиялар мен заманауи жабдықтарды пайдалану нарықта бәсекеге қабілетті болып қалуға мүмкіндік береді. Қазақстан үшін сыра қайнату өндірісі жаңа, модернизацияланған сала болып табылады. Жаңа түрлерді жасау және дәстүрлі емес шикізатты пайдалану биологиялық қасиеттері жақсартылған сусындарды алу мүмкіндігін тудырады. Бұл зерттеу сыра өндірісінің технологиясында отандық селекцияның уытталмаған шикізат ретінде астықты дақылдардың дәстүрлі емес түрлерін пайдалану мүмкіндігін зерттелді. Астықты дақылдардың жаңа түрлерін қолдану жаңа сыра профильдерін алуға, сондай-ақ астық құрамындағы жекелеген компоненттер есебінен функционалдық қасиеттерді арттыруға мүмкіндік береді. Зерттеудің мақсаты отандық селекциялық «Казахстанская - 16» сортының құмай дәнінің қасиеттерін зерттеу және олардың негізінде сыра технологиясын жасау. Құмай дәнін клейстеризация температурасының жоғары болуына байланысты бір қайнатпалы әдісі таңдалды. Дайындалған сыраның физика-химиялық қасиеттері, дәрумендік құрамы және антиоксиданттық белсенділігі зерттелді. Зерттеулер NANO BREWERY type 50 L4 шағын сыра қайнату зауытында жүргізілді. Дайындалған технология шығарылатын өнім ассортиментін кеңейтуге және биологиялық қасиеттері жоғары сыра өндіруге мүмкіндік береді.

Жем-шөп өндіру ауыл шаруашылығының негізгі салаларының бірі, бұл құрама жем өндірісінің өсуі және осы мал шаруашылығының қарқынды дамуына әсер етеді және мал өнімдерінің бәсекеге қабілеттілігін жоғарлатып, малдың азықтық мәселесін шешеді. Өйткені мал шаруашылығымен айнлысатын қожалықтарда мал азығына жұмсалатын шығының көп бөлігі осы мал азығына кетеді. Сол себепті егістікте жарамсыз қалған майлы дақылдардың дәстүрлі емес қалдықтарын пайдалану орынды болып саналады. Осы майлы дақылдарды жем азығына пайдалану арқылы біраз экологиялық, экономикалық және технологиялық мәселелерді шешуге болады, оның ең маңыздысы – қауіпсіз кешенді технологияларды жасау. Ауыл шаруашылық жануарларына арналған құрама жем өндірісін жақсарту үшін дәстүрлі емес майлы дақылдардың егістіктегі қалдықтарын пайдалану арқылы сауынды сиырлардың орташа тәуліктік сауынының жоғарлатып және азықтық шығындардың төмендеуіне ықпал ететіні маңызды. Осы берілген мақалада егістіктерден жиналған күнбағыс қалдықтарынан алынған жемдік ұнның физикалықмеханикалық көрсеткіштері, химиялық, аминқышқылдық кұрамы мен микробиологиялық көрсеткіштері анықталған. Зерттеулер нәтижелері бойынша егістктегі дәстүрлі емес майлы дақылдардың қалдықтарынан алынған жемдік ұннның сапа көрсеткіштері күнделікті қолданып жүрген құрама жем компоненттерінен кем түспейтіні аңықталды.

Бұл зерттеуде әртүрлі майлы дақылдар жмыхтарының (асқабақ, зығыр, жержаңғақ, соя және күнбағыс) ашытқы қосылған бидай нанының сапалық көрсеткіштеріне әсері қарастырылды. Зерттеу физика-химиялық қасиеттерді, соның ішінде ылғалдылық деңгейін, қышқылдықты және кеуектілікті, сондай-ақ пісіргеннен кейінгі уытты элементтердің (қорғасын, мышьяк, кадмий және сынап) құрамын МЕМСТ стандарттарына сәйкес анықтауды қамтиды. Зерттеу әдістемесі бидай нанына 5% мөлшерінде әртүрлі жмыхтарды қосу, зертханалық жағдайда физика-химиялық көрсеткіштерді талдау және уытты элементтердің мөлшерін сандық әдістермен анықтауды қамтыды. Ылғалдылық МЕМСТ 21094-75 бойынша, қышқылдық МЕМСТ 5670- 96 стандартына сәйкес титрлеу әдісімен, кеуектілік МЕМСТ 5669-96 әдістемесімен зерттелді. Ауыр металдардың құрамын спектрометриялық әдістермен анықтау үшін МЕМСТ 33824-2016, МЕМСТ 31628-2012 және МЕМСТ 26927-86 қолданылды. Эксперимент нәтижелері 5% жмых (асқабақ, зығыр, жержаңғақ, соя және күнбағыс) қосу нанның физика-химиялық қасиеттерін өзгертетінін, бірақ оның дәстүрлі дәмі мен құрылымын сақтайтынын көрсетті. Соя жмыхы нанның кеуектілігін арттырады, жержаңғақ жмыхы ылғалды сақтауға көмектеседі, ал зығыр мен күнбағыс жмыхтары өнімнің қышқылдығын жоғарылатады. Зерттелген үлгілердегі уытты элементтердің деңгейі белгіленген шекті мөлшерден аспайды, бұл өнімнің қауіпсіздігін растайды. Алынған нәтижелер наубайхана өнеркәсібінде майлы дақылдар жмыхтарын пайдаланудың маңыздылығы мен қауіпсіздігін көрсетеді, бұл өнімдердің функционалдық құндылығын арттыруға, өндіріс шығындарын азайтуға және шикізатты тиімді пайдалануға мүмкіндік береді. Осылайша, өсімдік жмыхтарын қолдану функционалдық нан-тоқаш өнімдерінің ассортиментін кеңейтуге жаңа мүмкіндіктер ашып, нарықтың қазіргі талаптарына сәйкес келеді.

Мақалада ультракүлгін сәулеленуден (УК) қорғайтын қасиеттері бар текстиль материалдарын зерттеу туралы мәліметтер келтірілген. Зерттеу жұмысы аралас мақта/полиэстер және полиэфир талшықтары негізіндегі текстиль материалдарының қорғаныш қасиеттерін арттырудың жаңа әдістерін әзірлеуге бағытталған. Функционалды қоспалар ретінде натрий гипофосфиті мен титан диоксиді қолданылды. Бұл реагенттермен өңдеу текстиль материалының ультракүлгін сәулелерін өткізуі айтарлықтай төмендегенін көрсетеді. Реагенттердің әсер ету механизмі олардың ультракүлгін сәулелерін сіңіру және тарату қабілетімен байланысты. Бұл реагенттердің текстиль материалдарына әсерінің тиімділігін талдау нәтижелері ұсынылды, сондай-ақ оларды қолдану әдістемесі әзірленді. Зерттеу нәтижелері бойынша өңделген материалдарға ультракүлгін сәулелері әсерін төмендегенін көрсетеді, бұл оларды текстиль өнеркәсібінде күн радиациясынан қорғауға арналған материал ретінде өндіруге мүмкіндік береді. Өнімнің белгіленген қауіпсіздік нормаларына және сапалық көрсеткіштеріне сәйкестігін растау үшін текстиль материалдарына физикалық-механикалық қасиеттеріне сынақтар жүргізілді.

Наноқұрылымды металл жабындарын қолдану арқылы тоқыма материалдарын модификациялау бактерияға қарсы қасиеттері бар өнімдерді дайындауға бағытталған қазіргі тенденция болып табылады. Бұл жұмыста мыс кешенді ерітіндісімен өңделгеннен кейін Fittex трикотаж таңғышының қасиеттері жақсарды, бұл медицинада қолданылатын тиімді және қауіпсіз таңғыштардың қажеттілігінің артуына әкелді. Зерттеудің мақсаты: Fittex тоқылған таңғыштың негізгі қасиетін жақсарту, оны мыс кешенді ерітіндісімен өңдеу арқылы үнемділігі жоғары және қорғаныс қасиеттерін жақсартатын медициналық таңғыштарды жасау болды. Мыстың нанобөлшектерінің тоқылған таңғыштың бетіне біркелкі таралуына, олардың өлшемдері мен сипаттамаларына әсер етуіне басты назар аударылды. Жұмыстың ғылыми ерекшелігі матаның құрылымдық-механикалық қасиеттеріне әсер етпей, ұзақ мерзімді бактерияға қарсы белсенділікті қамтамасыз ететін мыс жабындысын жағу әдісін әзірлеуде жатыр. Практикалық инновация профилактика үшін медициналық тәжірибеде модификацияланған таңғышты қолдануды қажет етті. Зерттеу әдістемесі, материалды өңдеу, мыс комплексті ерітіндісіне батыру әдісі, содан кейін кептіру, сонымен қатар мыс нанобөлшектерінің бетінің құрылымы мен таралуын зерттеу үшін инфрақызыл спектроскопия және элементтік талдау сияқты спектрлік талдау әдістерін қолдану. Бактерияға қарсы қасиеттерін бағалау үшін әртүрлі патогендік зерттеулерге қарсы белсенділік сынақтары жүргізілді. Зерттеу нәтижелері тоқылған таңғыштың бетіне мыс бөлшектерінің таралуын және олардың жабысуын көрсетті. Модификацияланған тоқылған таңғыштың бактерияға қарсы қасиеттері икемділік пен беріктік сияқты механикалық қасиеттерді сақтай отырып, айтарлықтай жақсарды. Нәтижелерді талдау медициналық өнімдердің ассортиментін кеңейту үшін модификацияланған таңғышты қолдану уәдесін көрсетеді. Жұмыстың құндылығы мыс модификациясы арқылы тоқылған таңғыштың қасиеттерін пайдаланудың тиімді әдісін әзірлеуде. Зерттеу нәтижелері текстильдің функционалдық технологиясын дамытуға ықпал етеді және емделушілер үшін жақсартылған қорғаныс пен қауіпсіздікті қамтамасыз ететін медициналық қолдану үшін қауіпсіз материалдарды құрудың жаңа мүмкіндіктерін ашады.

Қазақстанда былғары өнеркәсібін дамыту ірі және ұсақ малдың жыл сайынғы терісін өндіруге негізделген және Қазақстанда ірі қара малдың (ірі қара малдың) терісінің тек 15% ғана қайта өңдеуден өтеді және болашақта дайын тауарларды дайындау үшін пайдаланылады. Ресми мәліметтерге сәйкес, республикада жыл сайын 40,6 мың тоннаға дейін жүн өндіріледі. Алайда, бұл көлемнің аз бөлігі қайта өңделеді. Заманауи зерттеулерде киімді жобалау үшін терінің сипаттамаларын жасау ерекше қызығушылық тудырады. Ақпараттық математикалық модельдің ерекшеліктерін зерттеу мақсатына жету үшін конструктивті элементтердің даму динамикасымен байланысты былғарыдан жасалған киімдерді жобалау кезінде киімдегі құрылымдық элементтердің қалыптасуын шешу арқылы нақты өзара байланысты мәселелер шешілді. Графикалық теорияны қолдана отырып, конструктивті түрлендірудің бірнеше нұсқалары ұсынылады. Сипатталған ақпараттық математикалық модель түріндегі киімнің құрылымдық элементтерін импрессивті сараптамалық бағалау негізінде оңтайлы шешім үшін математикалық модель есептелген, бұл кез-келген киімді тігін жеңіл өнеркәсібінде былғары киімді жобалау саласында қызығушылық тудыратын былғарыдан жасалған киімді әзірлеу процесін жеделдетуге мүмкіндік беретін модульдік компоненттерді қамтитын жүйе ретінде жасау процесін ресімдеуді жеңілдетеді.

Бұл жұмыс дәстүрлі синтетикалық бояғыштармен салыстырғанда экологиялық тазалық пен түс тұрақтылығын жақсарту мақсатында маталарды бояу үшін өсімдік сығындыларын пайдалану мүмкіндіктерін зерттеуге арналған. Зерттеудің бастапқы материалы ретінде ашық бояғыш қасиеті бар жүзгін сығындысы таңдалды. Жұмыстың негізгі мақсаты – өсімдік сығындыларын пайдалана отырып маталарды бояудың әртүрлі әдістерінің тиімділігін бағалау, сонымен қатар алюмини сияқты табиғи және синтетикалық бекіткіштерді қолдану арқылы түс тұрақтылығын арттыру жолдарын зерттеу. Зерттеу әдістемесі өсімдіктен бояғыштарды алуды, сығындыны матаға қолдануды және төзімділікті жақсарту үшін алюминийді қолдануды қамтиды. Маталар мен бояғыштардың құрылымындағы өзгерістерді талдау үшін инфрақызыл спектроскопия (ИК-спектроскопия), сондай-ақ түрлі жағдайлардағы түс қарқындылығы мен тұрақтылығын визуалды бағалау (жуу, жарықтың әсері және т.б.) сияқты әдістер қолданылды. Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, жүзгін сығындылары тиімді табиғи бояғыштар ретінде қызмет ете алады, ал алюминиді қосу олардың беріктігін, әсіресе сумен және күн сәулесімен ұзақ уақыт байланыста болған кезде айтарлықтай жақсартады. Зерттеу тоқыма өнеркәсібінде өсімдік сығындыларын пайдаланудың жоғары әлеуетін растады, бұл синтетикалық химиялық заттарды пайдалануды азайтуға және өндірістің экологиялық тұрақтылығын арттыруға көмектеседі. Жұмыстың үлесі табиғи бояғыштарды қолдану туралы білімдерін кеңейту, сонымен қатар олардың өнімділік сипаттамаларын жақсарту әдістерін әзірлеу болып табылады. Жұмыстың практикалық маңыздылығы өнеркәсіптің тұрақты дамуы үшін үлкен маңызы бар экологиялық таза және тұрақты тоқыма бұйымдарын өндіруге алынған нәтижелерді енгізу мүмкіндігі болып табылады.

Мақалада жастарға арналған көпфункционалды тігін бұйымдарын дайындауда әрлеуіш материалдарды желімдеп біріктіру әдісі талданады. Көпфункционалды жастар киім жиынтығын әрлеуіш материалдармен безендіріп дайындау, бірегей және әртүрлі бейнелерді жасауға мүмкіндік беретін жаңа көркем шешімдерді ашады. Сән бағытына байланысты өзгеріп, бір-бірін алмастыратын сәндік әрлеуіш материалдармен безендірілген көпфункционалды жастар жиынтығы, жастар қауымының эстетикалық және пайдалану талаптарын толықтай қанағаттандырады. Тұтынушы талаптарына сай түрленетін сәндік элементтері мен әрлеуіш материалдармен әрлеп безендірілген көпфункционалды жастар жиынтығы рынокта кеңінен қолданылады.

Сәндік материалдарды желімдеп біріктірудің беріктігі, қаттылығы, тозуға төзімділігі мен шыдамдылығының сапалық көрсеткіштері зерттеледі. Жастар киім жиынтығында сәндік және негізгі бөлшектерге таңдалған өңдеу тәртібінде, әрлеуіш материалдарды желімдеп біріктіріп безендірілген сынақтық үлгілердің сандық және сапалық көрсеткіштері сынақтан өткізілді. Көпфункционалды киім жиынтықтарын дайындауда желімдеп біріктіру әдісін қолдану өндіріс уақытын қысқартады және өңдеу сапасын жоғарылатады, бұл нарықтағы өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттырады. Зерттеу нәтижесінде, сынақтық үлгідегі жоғарғы көрсеткіштегі материалдардан, әрлеуіш материалдармен безендірілген көпфункционалды жастар киім жиынтығы дайындалды. Жастар көпфункционалды киім жиынтығын сатып ала отырып, нақты түрде түсі мен матасы үйлесетін, бірақ ассортименті мен тағайындалуы әртүрлі бірнеше бұйымдарға ие болады.