Мақалада ірі жемісті күлгін алшаның кептірілген жемістерін өндіру технологиясында инфрақызыл кептіру әдісін қолдану сипатталған. Түркістан облысының кептірілген жемістер өндірісінде негізгі шикізаты ретінде ірі жемісті күлгін алшаның пайдалануы ғылыми тұрғыдан негізделді. Ірі жемісті күлгін алшаның талдауы инфрақызыл кептіру арқылы кептірілген жемістерді өндіру қажеттілігін негіздейді. Ірі жемісті қызыл-күлгін шие қара өрігінен кептірілген жемістер технологиясы жасалды. Инфрақызыл кептіру бір кезеңде 40-60°С температурада 5-6 сағат бойы кептірілген алшаның ылғалдылығы 15-16% жеткенге дейін жүргізілді. Сыртқы түрі жақсартылған және пайдалы макро- және микроэлементтердің жоғары мөлшері бар ірі жемісті күлгін алшадан құнды және пайдалы кептірілген жемістердің үлгілері алынды. Жасалған технология кептірілген жемістердің ассортиментін кеңейтеді.

Пневматикалық жүйесі бар машиналар дәнді жеңіл қоспалардан және шаңнан тазарту үшін қолданылады. Пневматикалық жүйесі бар жеңіл қоспалардан және шаңнан алдын ала тазартуға арналған қазіргі заманғы астық тазалау машиналары өзінің өнімділігі бойынша қазіргі ауыл шаруашылығы өндірісінің өсіп келе жатқан талаптарына толық жауап бермейді. Мақалада жұмыс принципі және орнатудың негізгі параметрлерін анықтауға мүмкіндік беретін математикалық сипаттама берілген. Бұл жұмыста астықты жеңіл қоспалардан және шаңнан тазарту процестерін сипаттайтын дифференциалдық теңдеулерді талдау негізінде аналитикалық зерттеу әдісі қолданылды. Математикалық модельді жасау үшін Лагранж математикалық модельдерін құру әдісі қолданылды. Осы модель негізінде мыналарды сипаттайтын бірқатар теңдеулер құрастырылды: астық массасының потенциалдық энергиясының астық ағынының кинетикалық энергиясына ауысуы; астық ағынының тепе-теңдік құлдырауының динамикалық теңдеуі; түйіршікаралық кеңістіктегі ауа ағынының көлемдік ағынының жылдамдығы, сондай-ақ перделер арқылы өтетін ауа ағынындағы қысымның жоғалуын және түйірлердің түсуінің орташа жылдамдығын анықтауға мүмкіндік беретін теңдеу. Жоғарыда келтірілген теңдеулерді ескере отырып, теңдеулер жүйесі түрінде математикалық модель құрастырылады. Бұл математикалық модель жаңа қондырғының негізгі конструктивтік параметрлерін анықтауға мүмкіндік береді: жұмыс аймағының геометриялық өлшемдерін, сондай-ақ дәнді тазалау процесіне жұмсалатын энергия шығындарын. Элеваторларды қабылдау пункттерінде әзірленген қондырғыны енгізу бірлік аз шығынмен жеңіл қоспалардан және шаңнан тазарту тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.

Мақалада Қазақстан Республикасының аумағында өндірілетін тазартылмаған зығыр майының физика-химиялық сипаттамасы мен май қышқылдық құрамы берілген. Бұл майды функционалдық мақсатта көкөніс-кілегейлі спред алу үшін негіз шикізат ретінде пайдалану мүмкіндігі қарастырылады. Зығыр майы линолен қышқылының құнды көзі ретінде емдік және профилактикалық мақсатта кеңінен қолданылады. Зерттеу нәтижелері бойынша тазартылмаған зығыр майындағы ω-6 және ω-3 қатынасы 1:3 болатыны анықталды. Дегенмен, ω-3-ке бай зығыр майын функционалдық бағыттағы спредтерді алу үшін негіз ретінде пайдалану үшін, тепе-теңдікке қол жеткізу үшін ω-6-ға бай басқа өсімдік майы бар композицияда ғана мүмкін болады.

Көкөніс өнімдерін қайта өңдеу (қызанақ сығу) негізінде биологиялық құнды өнімді (құрамында құрғақ ұнтақ бар ликопин) алу технологиясын әзірлеу республиканың ішкі нарығының ғылымы мен жаңа технологияларының табысты дамуына қолайлы ықпал ететіні сөзсіз, ал әзірленген технологияны енгізу және жаңа өнім (құрамында құрғақ ұнтақ бар ликопин) шығару үлкен әлеуметтік және экономикалық мәнге ие, өйткені табиғи және табиғи жағдайлармен қауіпсіз және қауіпсіз - өнімдер адамдардың денсаулығына, еңбек өнімділігіне пайдалы әсер етеді және мемлекет экономикасын дамыту мен арттырудың тиімді негізін қамтамасыз етеді. Бұл өнімдерді адамдардың күнделікті тұтыну рационында қолдану өте маңызды. Қазақстанда жеміс-көкөніс өнімдерін, оның ішінде қызанақты терең өңдеудің тиімді технологиясы жолға қойылмаған, ал қолда бар технологиялар жетілдірілмеген, демек, пайдалы көрсеткіштер мен осындай өнімдерге сұраныс төмендеуде. Жұмыстың мақсаты-азық-түлікті байыту мақсатында құрамында ликопин бар құрғақ ұнтақты сығымдардан алу үшін қызанақтың аудандастырылған сорттарын өңдеуден кейін терең өңдеу технологиясын жасау. Жүргізілген зерттеу жұмыстарының нәтижесінде құрамында ликопин бар құрғақ ұнтақ алу технологиясын әзірлеу үшін "Қазақ картоп және көкөніс шаруашылығы ғылымизерттеу институтында" өсірілген қызанақтың аудандастырылған сорттары, атап айтқанда: "Лидер", "Самаладай", "Мечта", "Сюрприз", "Чудесный" және "Янтарь"сұрыптары таңдап алынды. Құрамында құрғақ ұнтақ бар ликопин жоғары құнды алу технологиясын әзірлеу үшін βкаротиннің ең көп мөлшері бойынша 3 аудандастырылған сорт, яғни: құрамында каротин бар "Самаладай" - 1,43 мг/100г, "Лидер" - 1,16 мг/100г және "Янтарь" - 0,91 мг/100г сұрыптары іріктеліп алынды, олар кейіннен қосымша зерделеніп, қызанақты терең өңдеу технологиясын әзірлеу үшін, сығымдардан құрғақ ұнтақ алу үшін пайдаланылатын болады.

Бұл мақалада дәнді дақылдарды қайта өңдеудің екіншілік шикізатын тиімді пайдалану перспективалары қарастырылған. Дәнді дақылдарды қайта өңдеудің екіншілік шикізатын тиімді пайдаланудың ресурс үнемдейтін технологияларын іске асыру үшін ғылыми негізделген шешімдер әзірленді. Зерттеу нысаны ретінде ауыл шаруашылығы саласында қарқынды дамып келе жатқан компанияларының бірі, "Абзал және Компания" ЖМ-де (Қызылорда облысы) өндірілген күріш ұншығы, "Егер" ЖШС-де (Павлодар облысы) іріктелген қарақұмық ұншығы пайдаланылды. Дәнді дақылдарды қайта өңдеудің жанама өнімдері – күріш және қарақұмық ұншығының химиялық құрамы зерттелді. Зерттеу барысында бұл шикізаттардың химиялық құрамы айтарлықтай артықшылықтарға ие екендігі айқындалды. Күріш пен қарақұмық ұншығының аминқышқылдары мен май қышқылдарының құрамы анықталды. Нан өндірісінде күріш пен қарақұмық ұншығын пайдалану перспективасына байланысты, олардың санитарлық – гигиеналық жағдайына зерттеу жүргізілді. Жүргізілген зерттеулер негізінде күріш пен қарақұмық ұншығын нан өндірісінде қолдану перспективасы анықталды.

Қазіргі уақытта Қазақстанның сыра қайнату өнеркәсібі сусындар өндірісі бойынша жетекші орындардың бірінде тұрады. Сусынның ассортиментін кеңейту, функционалдық қасиеттерін жақсарту Қазақстан нарығында және одан тыс жерлерде бәсекеге қабілетті болу шарттарының бірі болып табылады. Осыған байланысты өндіріс орындары технологияны жетілдіруге, дәстүрлі емес шикізатты, табиғи ингредиенттерді пайдалануға ұмтылады. Арнайы мақсаттағы сыраны алуға мүмкіндік беретін бағыттардың бірі – дәстүрлі емес шикізаттан шәрбәттарді қолдану арқылы жоғары тығыздықтағы сыра қайнату және өндіріс режимдерін таңдау. Бұл мақала тығыз суслоны алу және оның функционалдық қасиеттерін арттыру үшін топинамбур шәрбәтің пайдалану мүмкіндігін зерттейді. Зерттеу нәтижелері суслоны құлмақпен қайнату процесінде суслоға 70:30 қатынасында шәрбатты оңтайлы пайдалануды көрсетті. Бұл көрсетілген сипаттамалары керекті көрсеткіштермен суслоны алуға мүмкіндік береді: экстрактивтілік - 15,9%, тығыздық - 1,0630 және ең жоғары органолептикалық сипаттамалар. Дайындалған суслоның құрамындағы дәрумендердің мөлшері адам ағзасының тәуліктік қажеттілігін 40-50% қанағаттандырып, тығыз суслоның функционалдық қасиеттерін анықтай алады.

Мақалада Қазақстандық «Қостанайлық 11» сұрыпынан алынған зығыр күнжарасының химиялық, аминқышқылдық, минералдық, дәрумендік құрамын анықтау нәтижелері берілген. Еттік балапандарға арналған вермикулит толтырғышы негізіндегі премикс пен зығыр күнжарасы енгізілген толықрационды құрама жемнің рецебі жасалынды. 29-56 күндік еттік балапандарға арналған толықрационды құрама жем рецебіне зығыр күнжарасын енгізудің оңтайлы нормалары анықталды. Қазақстандық «Қостанайлық 11» сұрыпынан алынған зығыр күнжарасы мен вермикулит толтырығышы негізіндегі премикс енгізілген еттік балапандарға арналған құрама жем рецептісі ауылшаруашылығы құстарын азықтандыруда рационның ақуыздық және минералдық құрамын жоғарылатып, қымбат тұратын қытайбұршақ шротының мөлшерін азайтуға және құрама жемнің құнын төмендетуге ықпал етеді.

Мақалада құрамдас сүтті зерттеу нәтижелері келтірілген. Органолептикалық бағалау бойынша сиыр мен бие сүтінен 50:50 және 80:20 қатынасында комбинациялар таңдалды, анықталған физикалық-химиялық көрсеткіш бойынша 80:20 комбинациясына оң баға берілді. Аралас сүтті растрлық электронды микроскопта анықтау кезінде минералды құрамның жақсаруы байқалды. Аралас сүттің құрамында натрий мөлшері табиғи сүтпен салыстырғанда 7,38% - ға; калий 3,41% - ға; хлор 15,12% - ға артқаны анықталды.

Мақала мазмұны қазіргі таңдағы барлық қоғам салауатты өмір салтын насихаттайтындығымен тығыз байланысты. Бұл ұғымға ет өнімдерінің ерекше маңызы бар – дұрыс тамақтану да саналады. Өнімнің рецептурасын өндіру барысында негізгі шикізат көзі ретінде құс еті және де өсімдік ақуызы ретінде жасымық ұны қолданылады. Зерттеу барысында жасымық ақуызды шикізатты пайдалану кезінде, ет эмульсияларының тұрақтылығының артуы, ал май үлесі төмендегені және өнімдердегі ақуыз үлесі артқандығы анықталды, бұл холестерин құрамының және өнімдердің жалпы энергетикалық құндылығының төмендеуін қамтамасыз етеді. Бұл ретте өнімдердің амин қышқылдық құрамы теңгеріледі, консистенция жақсарады, шығымы ұлғаяды. Зертханалық зерттеу барысында ұсынылған өнімнің ақуыз, май, көмірсу үлесі, ылғал және нитриттің массалық үлесі анықталды. Жасымық ұны қосылған өнімнің үлгісі құрылып, органолептикалық зерттеуден өтті.

Соңғы жылдары мақсары майын престеу процесін жетілдіру перспективасы кеңінен қолданылуда. Қабықты дәннен алдын ала бөлу өңделген майлы дақылдар шикізатының майлылығының жоғарылауына ықпал етеді: шикізат аз майлы компоненттерден босатылады және ондағы салыстырмалы май мөлшері артады. Жұмыс барысында ақтағыш-пресс әзірленді. Ұсынылып отырған жабдық жоғары сапалы және биологиялық құнды өнім өндіруді қамтамасыз ету үшін бір мезгілде қабығын аршуға және престеуге мүмкіндік береді. Сондай-ақ, принципиалдық схема, негізгі құрамдас бөліктерінің сипаттамалары және оның жұмыс істеу принципі келтірілген.

Берілген мақалада әр түрлі жармамен алмастырылған көкөніс консервілерінің микробиологиялық зерттеулері көрсетілген. Қазіргі уақытта шетелде де, біздің елде де тамақ өнімдерінің сапасы мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін нормативтік құжаттар мен ұсыныстар белсенді түрде әзірленуде. Азық-түлік өнімдерінің сапасы мен бүлінуінің төмендеуіне биохимиялық (ферментативті) процестер әсер етуі мүмкін. Бұған әсер ететін тағы бір маңызды фактор - микробты ластаушы заттар. Микроорганизмдер технологиялық жабдықтардың беті, өсімдік шикізаты арқылы дайын консервілерге де түседі. Көкөніс дәмтағам консервілері – суықтай немесе қыздырылған күйде қолдануға болатын, әртүрлі әдіспен аспаздық өңделген көкөністерден дайындалған дайын тағамдар. Басты міндет көкөніс дәмтағам консервілерінің микробиологиялық көрсеткішін зерттеу болып табылады. Зерттеу нәтижесі бойынша алынған үлгілердің құрамында кейбір микроорганизмдер кездесті.

Жемістер мен көкөністердің целлюлозасын ұнтақтау процестерін білу жеткіліксіз. Бұл мақалада біз қарбыздың ортасын жою, кесу, араластыру процестерін қарастырдық. Бұл процестердің критериалды теңдеуі қарбыздың ортасындағы жұмсығы мен қабығының көрсеткіштерін ескере отырып шығарылады. Қарбыз жемістерін өңдеуде қолданылатын процестердің сипаттамаларын есептеу үшін критериалды теңдеулерді шығару қарастырылады. Азық-түліктік мақсаттағы қарбыздарды өңдеуге арналған машиналарды есептеу мен жобалаудың механикалық-технологиялық негіздері көрсетілген. Бұл машиналардың оңтайлы кинематикалық және конструктивтік параметрлерін анықтау бойынша эксперименталды зерттеулердің нәтижелері берілген. Қарбыз жемістерінің негізгі физикалық, механикалық және реологиялық қасиеттері келтірілген. Зерт-теушіге жүктелген міндеттердің бірі – целлюлозаны қыртыстан бөлу, деструкциялау, целлюлозаны ұнтақтау және массаны араластыру процестерінің физикалық моделін таңдау болды. Бұл шамалардың мәндері қауынның динамикалық әрекеттесуінің кинематикалық параметрлеріне де, физикалық-механикалық және реологиялық қасиеттеріне де байланысты. Алынған критериалды теңдеулерді ең аз энергия шығынымен ұрықты жою қажет болатын машиналардың технологиялық параметрлерін анықтау үшін пайдалануға болады.

Бұл мақалада сояр алдында ұстау кезінде ультракүлгін сәулемен өңдеуден кейінгі құс етінің сапасын зерттеу нәтижелері берілген. Бұл ретте бройлер тауықтарын еденде өсіру кезінде құс қорасындағы ауаны залалсыздандыру үшін бактерицидтік сәулелену күші бар амальгам шамы бар 200 мДж/см² -254 мДж/см² бактерицидтік ультракүлгін сәулелендіргіштер (УК) сәулеленуі, үзік режим-дегі жарықтандыру фонында үзіліс режимінде жанама сәулелену әдісі қолданылды. Бақылау тауық-тарының етінен айырмашылығы жоқ ұшаның органолептикалық көрсеткіштерінің сапасы, еттің химиялық құрамы, ет пен сорпаның дәмін бағалау нәтижелері берілген. Зерттеулер көрсеткендей, 200 мДж/см² 254 мДж/см² дозада ультракүлгін сәулеленумен зарарсыздандырылған бройлер тауықтары 14 күнге дейін сақтаудың әртүрлі мерзімдері үшін - салқындатылған ет СНжТ 2.3.2.1078-01 талаптарына сәйкес келеді, бұл тағамдық мақсаттарда шектеусіз пайдалануға негіз береді.

Бұл мақалада ет консерві өнімдердің қауіпсіздігін талдайтын сынақ зертханаларда біліктілікті тексерудің, зертханааралық салыстырмалы сынақтар мен біліктілікті тексеру бағдарламалары туралы түсініктер берілген. Семей ет консерві өнімдерді басқа үлгілермен салыстырып, органолептикалық, физика-химиялық, қауіпсіздік және микробиологиялық зерттеу жүргізілді. Зерттеу нәтижелеріне сәйкес кәсіпорын өнімдері жағымды болып шықты. Тұтынушылардың талаптарын қанағаттандыру мақсатында сапалы өнім өндіру негізгі міндеті екені дәлелденді. Ет консервілерін өндіретін кәсіпорында стандарттардың талаптарына сәйкес сапалы және қауіпсіз өнімдерді қамтамасыз ету жолында іс-шаралар қарастырылды. Ет консервілерін өндіру кезіндегі кәсіпорынның пайдаланатын нормативтік-техникалық талаптары талданды. Қазақстан Республикасының бәсекеге қабілетті, жеке кәсіпкерліктің дамуы, нарықтық экономикада тамақ өнеркәсібі бойынша тұрақты деңгейде болуы керек.

Осы мақалада қатерлі ісікпен ауыратын науқастарды оңалтуға септігін тигізетін, бактерияға қарсы сіңдірілген материалдар мен өндірілетін тоқыма бұйымдарының ерекшеліктері талқыланады. Сонымен қатар, негізгі физикалық -механикалық қасиеттері бойынша бактерияға қарсы материалдарды зерттеу нәтижелері ұсынылған. Жеке деректерді талдау нәтижелерін, сондай-ақ респондент-пациенттердің және дәрігерлердің пікірлерін ескере отырып, емдеу кезінде иммунитеттің жалпы жағдайын жақсарту үшін киім жиынтықтар ұсынылады. Зерттеудің практикалық маңыздылығы функционалды және декоративті бөлшектері бар қатерлі ісікпен ауыратын науқастарға арналған арнайы киімінің бактерияға қарсы қасиеттері бар инновациялық материалдарды қолдануда жатыр.

Мақалада балалардың орталық жүйке жүйесі сал ауруымен ауыратын – жату жағдайындағы балалардың барынша ауыр топтары үшін бейімдеуші іш киімдерді жобаластыру үшін материалдар таңдауға негіздеме жасалады. Әрине, бұлар, негізінен, ата-аналары бас тартқан балалар, олар өздерінің өмірлерін емдеу стационарларында өткізеді, медициналық қызметкерлердің тұрақты күтімін қажет етеді. Мұндай балаларға арнайы бейімдеуші іш киімдерге аса мұқтаж олып табылады, өйткені мұндай киімдер балалардың өмір сүру сапасын жоғарылатып, оларға медициналық қызметкерлердің күтім жасауын жеңілдете алады. Көп жағдайларда осындай киімдердің сапасы дұрыс таңдалған материалдарға байланысты болып табылады. Осындай киімдерді жасау барысында пайдаланылуы мүмкін заманауи инновациялық материалдарға талдау жүргізілді. Осындай киімдер үшін барынша сәйкес келетіндігін анықтау үшін стандартты әдіс бойынша қолданыстағы трикотажды материалдардың гигиеналық және физикалық-механикалық қасиеттеріне талдау жүргізілген болатын.

Қазақстан Республикасының Тоқыма өнеркәсібінің экологиялық проблемалары негізінен өндіріс қалдықтарын кәдеге жаратуға және қайта өңдеуге, сарқынды суларды тазартуға, айналмалы сумен жабдықтау жүйесін құруға, жұмыс аймағының ауасын шаңнан тазартуға және т. б. Байланысты.Төмен сұрыпты мақтадан жасалған иірімжіпті және өндіріс қалдықтарын өндіру тоқыма кәсіпорындарының жұмыс істеуінің экономикалық тиімділігіне әсер ететін саланың өзекті проблемаларының бірі болып табылады. Иіру өндірісінің қалдықтарын және иірудің пневмомеханикалық тәсілі бойынша үлкен сызықтық тығыздықтағы иірімжіпті өндіру кезінде төмен сұрыпты шикізатты пайдалану өнім бірлігінің өзіндік құнын төмендетуге мүмкіндік береді.Иіру өндірісінің қалдықтары мен төмен сұрыпты шикізат салынған иірімжіп матаға айтарлықтай механикалық жүктемелерді талап етілмейтін тұрмыстық, бірқатар техникалық, жадағайлық және киім маталарын, сондай-ақ жиһаз және аяқ киім өнеркәсібі үшін мақта мен ватинді дайындау кезінде пайдаланылады. Жұмыста «Мақта» АҚ мысалында мақта үлгісіндегі иірімжіпті өндіру кезінде иіру өндірісінің қалдықтарын пайдалану технологиясын әзірлеумен байланысты мәселелер қарастырылған.

Инертті талшықты беттерде және бірқатар пайдалы материалдарда (күміс, мыс және т.б.) ылғалды-химиялық күмістеу және мыс өңдеу әдісінің дамуы функционалдық сипаттамалары бар бірнеше тоқыма конструкцияларын жасауға мүмкіндік береді. Күміс пен мыс жабынының құрылымы, біртектілігі және жарықшақтың пайда болуы сияқты сипаттамаларын талдау үшін сканерлеуші электронды микроскопия (SEM) көмегімен беттік морфология (SM) зерттелді. Беттердің химиялық құрылымы (көміртегі, оттегі, азот, кремний, мыс және күміс мөлшері) энергия-дисперсиялық рентгендік спектроскопиямен (EDX) талданады. Қабықшалардың фазалық қалыптасуы мен кристалдық қасиеттері Cu-Kα сәулеленудің шағылысу геометриясының көзімен рентгендік дифракция (XRD) арқылы зерттелді. Сонымен қатар, жууға төзімділікке арналған тоқыма-химиялық талдаулар да жүргізілді.