Айва кептірудің кинетикалық сипаттамалары

Әлемдегі соңғы онжылдықта адамзат дұрыс тамақтануға сүйенді. Мұның мәні – салауатты өмірді ұзарту, осындай пайдалы тағамдардың бірі – айва, ол құнды құраммен сипатталады. Ғылымдағы негізгі мәселелердің бірі – пайдалы өнімді сақтау. Өнімның пайдалы заттарын сақтай алатын әдіс кептіру болып табылады. Біздің жұмысымыз айва қиындыларын конвективті кептіруді қарастырады. Процестің кинетикалық сипаттамаларын белгілеу нәтижелерді, атап айтқанда кептірілген үлгінің сапасын жақсарту мақсатында оларды өзгертуге мүмкіндік береді. Жұмыстың мақсаты – қалыңдығы 1,5-5 мм айва қабаттарын кептірудің объективті режимдік параметрлерін жасау. Біз айваны конвективті кептіру процесінің негізгі кинетикалық сипаттамаларын анықтадық. Суды кетіру жылдамдығының қисықтары салынған. Эксперименттер жүргізу кезінде кептіру сапасына әсер етуі мүмкін технологиялық параметрлер әр түрлі болды. Кептірудің негізгі көрсеткіштерін талдау нәтижесінде айва үлгілерінен ылғалды кетіру кезінде нюанстар анықталады. Эксперименттердің нәтижелері бойынша қалыңдығы 1,5-5 мм айва кесінділерін кептірудің орынды жүйесі орнатылды. Айва қиындыларынан ылғалды жоюдың екі кезеңі белгіленді. Оңтайлы уақыт 8-10 сағ. Кептірілген үлгінің соңғы ылғалдылығына 23% - дан аспайды, бұл кептірілген жемістерге тән талаптарға сәйкес келеді. Кептіру агентінің ұсынылатын жылдамдығы 3 м/с.

1. Townsend JR, Kirby TO, Marshall TM, Church DD, Jajtner AR, Esposito R. Foundational Nutrition: Implications for Human Health. Nutrients. 2023 Jun 22;15(13):2837. doi: 10.3390/nu15132837. PMID: 37447166; PMCID: PMC10343467.

2. Rana S. S., Pradhan R. C., Mishra S. Optimization of chemical treatment on fresh cut tender jackfruit slices for prevention of browning by using response surface methodology //International food research journal. – 2018. – V. 25. – №. 1.

3. Rana, S.S., Pradhan, R.C. & Mishra, S. Variation in properties of tender jackfruit during different stages of maturity. J Food Sci Technol 55, 2122–2129 (2018). https://doi.org/10.1007/s13197-018-3127-9

4. P.V. Alfiya, E. Jayashree, K.V. Theertha. Conventional sun drying and infrared convective drying of spices: A comparative evaluation on kinetics and quality. Solar Energy, Volume 291,2025,113396, ISSN 0038-092X, https://doi.org/10.1016/j.solener.2025.113396

5. Calín-Sánchez, Lipan L, Cano-Lamadrid M, Kharaghani A, Masztalerz K, Carbonell-Barrachina A, et al. Traditional and Novel Drying Techniques. Encyclopedia. Available at: https://encyclopedia.pub/entry/2195. Accessed April 22, 2025.

6. Akash Shelake*, Mrs. Jaya D. Kamble, Dr. Nilesh Chougule, HPLC Development Method and Validation, Int. J. of Pharm. Sci., 2024, Vol 2, Issue 11, 910-919. https://doi.org/10.5281/zenodo.14203300

7. Kataria S, Prashant B, Akanksha M, Premjeet S, Devashish R. Gas Chromatography Mass Spectrometry: Applications. International Journal of Pharmaceutical & Biologi‐ cal Archives 2011; 2(6) 1544-1560

8. Dass C. Fundamentals of Contemporary Mass Spectrometry. Hoboken: John Wiley and Sons; 2007.

9. Sparkman OD, Penton Z, Kitson FG. Gas Chromatography and Mass Spectrometry: A Practical Guide. Oxford: Academic Press; 2011.

10. M A Akenchenko et al. Kinetics model of convective drying IOP Conf. Ser.: Earth Environ. Sci. 2021. 640 072005

11. Mutuli, G.P., Gitau, A.N. & Mbuge, D.O. Convective Drying Modeling Approaches: a Review for Herbs, Vegetables, and Fruits. J. Biosyst. Eng. 45, 197–212 (2020). https://doi.org/10.1007/s42853-020-00056-9

12. Алексанян И.Ю., Буйнов А.А. Высокоинтенсивная сушка пищевых продуктов. Пеносушка. Теория. Практика. Моделирование: монография. Астрахань: АГТУ, 2004. 380 с.

13. Холманский А.С., Тилов А.З., Сорокина Е.Ю. Физико-химическое моделирование процесса сушки овощей и фруктов // Современные проблемы науки и образования. 2012. № 5. - URL: https://scienceeducation.ru/ru/article/view?id=6900 (дата обращения: 21.04.2025).

14. Yi J., Zhou L., Bi J. Influence of pre-drying treatments on physicochemical and organoleptic properties of explosion puff dried jackfruit chips // J Food Sci Technol. 2016. Vol. 53. No. 2. P. 1120-1129.

15. Неменущая Л.А., Степанищева Н.М., Соломатин Д.М. Современные технологии хранения и переработки плодоовощной продукции. -М.: ФГНУ «Росинформагротех», 2009. -172 с.