Табиғи бояғыштардың былғарының беріктілік шамасына әсері

Ғылыми зерттеу жұмысы табиғи экстарктілермен боялған былғарылардың кейбір физикалыфизикалық және механикалық қасиеттеріне  байланысты өзгерістерді анықтау үшін орындалды. Жұмыстың мақсаты – мейлінше экологиялық таза былғарыны алу үшін, былғары өндірісінің әрлеу жұмысында табиғи бояғыштарды қолдану арқылы, былғарыны бояу және шикізаттың физикалық және механикалық қасиеттерінің көрсеткіштерін жоғарылату. Былғары өндірісінде өсімдіктерді илегіш ретінде қолданады, ал бұл жұмыста өсімдіктерді әрлеу барысындабояу ретінде қолдана отырып, олардың әрлеу жұмысының нәтижесінен  кейінгі былғары қасиеттеріне әсері зерттелді. Зерттеу үшін «Turan-Skin» былғары өндірісінде ірі қара терісінен хромдық илеумен дайындалған былғарыны қолданды. Былғарыны әрлеу жұмысында бояғыш химиялық пигмент орнына табиғи бояу экстрактілері алынды.Табиғи бояу экстрактілері ретінде жаңғақ қабығы, пияз қабығы, емен қабығы қолданылды. Былғарының жыртылу қасиетінің көрсеткіштері зерттеліп, талдау жүргізілді. Ал бақылау үлгілері ретінде үш түрлі үлгі алынды: стандартты химиялық пигмент қолданып дайындалған үлгі, химиялық пигмент орнына су қолданып дайындалған үлгі және әрлеуден өтпеген былғары үлгісі. Талдау нәтижелері бойынша табиғи эсктрактіден бояулар рең беру қасиетімен  қатар, былғарының беріктілік қасиетін де арттыратыны белгілі болды. Зерттеу нәтижелеріне сүйене отырып,  былғары өндірісінде табиғи бояғыштарды былғарының әрлеу жұмыстарында қолдану ұсынылады.

былғары, табиғи бояғыштар, жаңғақ қабығы, пияз қабығы, емен қабығы, жыртылу беріктігі, әрлеу жұмысы

1. Erkan, G., Şengül, K., Kaya, S.«Denim kumaşların Rubia Tinctorum L. (Kökboya) ile boyanması üzerine bir araştırma»Tekstil ve Mühendis 17, 80,(2010): 1-10.

2. Bayramoğlu, E.E., Kadıoğlu, E. Deri Finisajında Kullanılan Çapraz Bağlayıcılar.[Cross binders Used in Leather Finishing]Standart,(2012): 110-112.

3. Usenbekov, J., Seitov, B.Kh., Nurbay, S.K., Abenova, I.R. «Recycling of leather and shoe waste».THE JOURNAL OF ALMATY TECHNOLOGICAL UNIVERSITY. № 3(128). (2020): 48-52.

4. Bayramoğlu, E.E., Dericinin Kraliçesi ‘Meşe’[The Leathermaker's Queen ‘Oak’]. Tabiat ve İnsan 46, (2012) :27-30.

5. Bayramoğlu, E.E., Önem, E., Yorgancioglu, A., Reduction of Hexavalent Chromium Formation in Leather with Various Natural Products (Coridothymus capitatus, Olea europaea, Corylus avellana and Juglans regia), EkolojiVol:21 No:84, (2012):114-120.

6. Bayramoglu, E.E., Topuz, F.C., Ayana, M.M., Soylu, S. «A research on the use of waste mandarin peels as fixing agents in leather production and its effects on ageing and colour» Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology 8 (2), (2020): 266-269.

7. Ju, Z.Y., Howard, L.R.«Effects of solvent and temperature on pressurized liquid extraction of anthocyanins and total phenolics from dried red grape skin»J.Agric. Food Chem, 51(18), (2003):5207-5213.

8. Kızıl, S., Kayabaşı, N. Muhabbet çiçeğinin (Reseda lutea L.) boyama özelliklerinin belirlenmesi üzerine birçalışma. [A Study on the Determination of Dyeing Properties of Weld (Reseda lutea L.)]. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 18(2), (2005):195-200.

9. Bayramoglu, E.E., «Hidden treasure of the nature: PAs. The effects of grape seeds on free formaldehyde of leather». Industrial Crops and Products 41, (2013): 53-56

10. Lee, S.C., Shin, E.C., Kim, W.J., Park, S.M.«Dyeing process for improving properties of black color using natural dyes and mordant».Journal of the American Leather Chemists Association, 107(2), (2012):33-39.

11. Musa, A.E., Madhan, B., Madhulatha, W., Rao, J.R.,Gasmelseed, G.A., Sadulla, S.«Coloring of leather using henna-Natural alternative material for dyeing».Journal of the American Leather Chemists Association, 104(5),(2009):183-190.

12. Bayramoglu, E.E., Bayram, E.E. «Agentes de desencalado naturales alternativos/Alternative Natural Deliming Agents». Journal of AQEIC 64 (1), (2013): 23-32

13. Padma, S., Shanker, V., Shanker, R., Wijayapala, S.«Dyeing of cotton, wool and silk with extract of Allium cepa».Pigment and Resin Technology, 38(4),(2009):242-247.

14. Rao, J.R., Prakash, A., Thangaraj, E., Sreeram, K.J., Saravanabhavan, S., Nair, B.U.«Natural dyeing of leathers using natural materials» Journal of the American Leather Chemists Association103(2), (2008):68-75.

15. Toguzbaev, K.U., Abzalbekuly, B., Yusupova, L.K.H., Baidildayeva, A.K. «Improvement of physical-mechanical and operational properties of materials obtained by using a new leather production technology» Izvestiya Vysshikh Uchebnykh Zavedenii, Seriya Teknologiya Tekstil'noi Promyshlennosti , 387(3), (2020): 61–65.