Джинс матасы қалдықтарын пайдалана отырып жаңа тігін бұйымдарын жасау, экологиялық және технологиялық тәсіл

Тігін өнеркәсібі дүниежүзіндегі ең көп қалдық шығаратын салалардың бірі болып саналады. Әсіресе, джинс матасынан киім-кешек дайындау барысында көптеген артық қиықтар мен пайдаланылмаған маталардың қалдықтары пайда болады. Бұл қалдықтарды қайта өңдеу мәселесі тек экономикалық тиімділік тұрғысынан ғана емес, сонымен қатар экологиялық қауіпсіздік тұрғысынан да өзекті болып табылады. Осы мақалада джинс матасы қалдықтарынан жаңа тігін бұйымдарын жасауға экологиялық және технологиялық тұрғыдан қарастырулар талданды. Зерттеу барысында джинс қалдықтарының физика-механикалық қасиеттері зерттеліп, оларды қайта өңдеу және тәжірибеде қолдану мүмкіндіктері сынақтан өткізілді. Жаңа киім үлгілерін жобалау және тігу кезінде қайта өңделген мата үлгілерінің төзімділігі, эстетикалық бейнесі және нарық талаптарына сәйкестігі бағаланды. Нәтижелер көрсеткендей, джинс қалдықтарынан жасалған киімдер, аксессуарлар және декоративті бұйымдар тек экономикалық жағынан арзан ғана емес, сонымен бірге экологиялық таза әрі креативті тәсілдің нәтижесі болып табылады. Мақалада бұл бағытты одан әрі дамытуға арналған практикалық ұсыныстар берілген.

1. Хакимжонов, И. Avtomobil interyerlarida charm va tekstil materiallardan foydalanishning ergonomik va dizayn yondashuvlari. Namangan davlat universiteti ilmiy jurnali, 2023, 2(4), 45–52.

2. Хакимжонов, И. Ш., Бахромова, М. И. Разработка дизайн-проекта женского костюма в этническом стиле. Ümummilli Lider Heydәr Әliyevin anadan olmasının 102 illiyinә hәsr olunmuĢ―Dördüncü sәnaye inqilabı dövründә elm vә texnologiyaların mövcud vәziyyәti vә inkiĢaf perspektivlәri‖ mövzusunda Beynәlxalq Elmi-Praktik Konfrans. 2025, pp. 95–56.

3. S. Tashpulatov, I. Khakimzhonov, M. Rajapova, I. Cherunova, Sh. Korabayev, R. Atajanov. Research and Development of Special Clothing for Protection against Thermal Effects. “International Conference on Physical Research & Engineering Technology Problems” AIP Conf. Proc. 3304, 030027-1–030027-15; https://doi.org/10.1063/5.0269163 Published under an exclusive license by AIP Publishing. ISBN 978-0-7354-5219-0.

4. Зокирова, М. З. Қ. Ayollar liboslari dizaynida milliy va zamonaviy uslublarni uyg‘unlashtirish yo‘llari. Ташкент: O‘zbekiston yengil sanoat ilmiy markazi, 2023.

5. Абдуганиева, Н. М. Yengil sanoat korxonalarida kiyim dizaynini modernizatsiya qilishning dolzarb masalalari. O‘zbekiston yengil sanoat ilmiy jurnali, 2021, 5(2), 77–83.

6. Маматкулова, Г. Р. Tikuvchilikda innovatsion texnologiyalarni qo‘llash samaradorligi. Toshkent to‘qimachilik va yengil sanoat instituti ilmiy ishlari, 2020, 3(1), 64–70.

7. Хасанова, Д. А. Erkaklar kiyimida estetik va funksional yondashuvlar tahlili. “Dizayn va moda” ilmiy jurnal, 2019, 1(2), 55–61.

8. Тожибоева, С. И. Namangan viloyati tikuv-trikotaj korxonalarida innovatsion mahsulotlar ishlab chiqarish imkoniyatlari. “Iqtisodiyot va innovatsiya” jurnali, 2021, 4(6), 89–94.

9. Расулова, З. Ш. O‘zbekistonda yengil sanoat mahsulotlari bozorining rivojlanish tendensiyalari. Respublika ilmiy-amaliy anjuman materiallari, 2022, 2(1), 101–107.

10. Каримов, А. Б. Kiyim dizaynida ergonomik kesimlarning afzalliklari. Ташкент: “Yosh dizaynerlar” ilmiy to‘plami, 2020.

11. Kavitha, V & Malaisamy, K. & Murugesh, TS & SenthilKumar, M. (2023). Design and development of jeans textile antenna for wireless broadband applications. Journal of Industrial Textiles. 53. https://doi.org/10.1177/15280837231215374.

12. Kavitha, V & Malaisamy, K. & Murugesh, TS & SenthilKumar, M. (2023). Design and development of jeans textile antenna for wireless broadband applications. Journal of Industrial Textiles. 53. https://doi.org/10.1177/15280837231215374.

13. Shi, S; Feng, XW; Wang, SH; et al. Hydrolysis and carbonization of reactive dyes/cotton fiber in hydrothermal environment. Waste management, 2025

14. Aki S.U., Candan C., Nergis B., Önder N.S. Understanding denim recycling: A quantitative study with lifecycle assessment methodology.

15. Kuran, Feyza. (2025). CONCEPTUAL ART AND TEXTILE. Turkish Online Journal of Design Art and Communication. 15. 1350-1364. https://doi.org/10.7456/tojdac.1736040.