Марал етін ICP-MS әдісімен элементтік және токсикологиялық талдау: тағам қауіпсіздігі стандарттарына сәйкестік

Масс-спектрометрия әдісі арқылы индуктивті байланыстырылған плазмамен (ICP-MS) марал етіндегі микроэлементтердің (Al, Fe, K, Ca, Mg, Cu, Na, Zn) және уытты заттардың (Cd, Co, Pb, Sr, Cr) концентрациялары анықталды. Марал етіндегі бұл элементтердің мөлшерінің орташа мәндері мынадай болды: алюминий үшін 36,58 мг/кг, темір үшін 38,39 мг/кг, калий үшін 3045,3 мг/кг, кальций үшін 77,28 мг/кг, магний үшін 224,07 мг/кг, мыс үшін 1,4 мг/кг, натрий үшін 217,94 мг/кг және мырыш үшін 30,04 мг/кг. Марал етіндегі уытты элементтердің мөлшері сиыр еті, қой еті, жылқы еті және тауық еті сияқты басқа ет түрлеріндегі ұқсас көрсеткіштермен салыстырылды. Талдау нәтижелері бойынша марал етіндегі қорғасын (Pb) концентрациясы ең төмен көрсеткіштердің бірі болды небәрі 0,008 мг/кг. Бұл ретте марал етіндегі стронций (Sr) - 1,07 мг/кг мен хром (Cr) - 3,08 мг/кг мөлшері басқа ет өнімдеріне қарағанда жоғары болды. Дегенмен марал етіндегі Pb, Cd және Cr деңгейлері КО ТР № 034/2013 Кеден одағының Техникалық регламентіне, № 466/2001 Комиссия (ЕО) қаулысына және тағам өнімдеріне жанасатын заттар бойынша АҚШ-тағы FDA ұсыныстарына сәйкес рұқсат етілген мәндер шегінде болды.

1. Ballschmiter K. Environmental impact of contaminants. *Pure Appl Chem* 1996; 68:1771-1780.

2. Gadzała-Kopciuch R., Berecka B., Bartoszewicz J., Buszewski B. Determination of environmental pollutants in the ecosystem. *Polish J Environ Studies* 2004; 13:453-462.

3. Kümmerer K. Antimicrobial substances in the environment: Risks and consequences. *J Antimicrob Chemother* 2004; 54:311-320.

4. Lema M.W., Ijumba J.N., Njau K.N., Ndakidemi P.A. Environmental implications of heavy metals and their impact on health. *Int J Eng Res General Sci* 2014; 2:852-863.

5. Луницын В.Г., Неприятель А.А. Безотходная технология переработки продукции пантового оленеводства // Сиб. вестн. с.-х. науки. - 2016. - № 5. - 83-91.

6. Луницын В.Г., Неприятель А.А. Новые продукты функционального питания на основе продукции мараловодства // Сиб. вестн. с.-х. науки. - 2017. - № 4. - 87-92.

7. Луницын В.Г., Белозерских И.С. Анализ биохимического состава биосубстанций полученных ферментативным гидролизом в поле ультразвука // Проблемы пантового оленеводства и пути их решения: сб. науч. тр. ВНИИПО. - Барнаул, 2016. - Т. 9. - С. 139-142.

8. Гречко Г.М., Нерушай С.А., Иванков А.И. Способ переработки пантов маралов и северных оленей в ультрадисперсный порошок. Патент № RU 2 291 701 С2 МПК А61K 35/32, А01N 1/02, опубл. 20.01.2007 г.

9. Malhat F., Hagag M., Saber A., Fayz A.E. Occurrence of environmental pollutants in animal tissues. *Bull Environ Contam Toxicol* 2012; 88:611- 613.

10. Polak T., Rajar A., Gašperlin L., Zlender B. Heavy metal concentration in meat products. *Meat Sci* 2008; 80:864–869.

11. Peshuk L.V., Shtyk I.I. Proceedings of the Scientific Conference: Perspective technologies of food products produced from animal and plant raw materials, 20 May 2013. Kiev: National University of Food Technology: p. 38-41. [In Russian]

12. Шәкібаева Г.Х. Метрология, стандарттау және сертификаттау негіздері: оқу құралы, Алматы: Қазақ университеті, 2012 – 242 б.

13. Parés-Casanova P.M., Korzhikenova N., Sambetbaev A., Iglikov O. Research on the nutritional composition of wild animal meats. *Global J Anim Sci Res* 2015; 3:166-170.

14. Bah C.S.F., Bekhit A., Carne A., McConnell M.A. Meat quality and trace metal analysis in animal tissues. *J Sci Food Agric* 2015; Early View. DOI:10.1002/jsfa.7062.

15. Lix L.M., Keselman J.C., Keselman H.J. Statistical analysis in educational research. *Rev Educ Res* 1996; 66:579-619.

16. U.S. FDA Food Contact Substances: 21 CFR sections 174-189, Federal Register, Effective Food Contact Notifications, Prior Sanctioned Letters, GRAS Notices, Threshold of Regulations Exemptions. Available at: [https://www.fda.gov/food/packaging-food-contact-substances-fcs/determining-regulatory-status-components-food-contact-material#cfr174).

17. Commission Regulation (EC) No. 466/16 March 2001 setting maximum levels for certain contaminants in foodstuffs. *Official Journal* L 77:1- 13.

18. The Technical Regulation of the Russia- Kazakhstan-Belarus Customs Union (CU) on Food Safety (TR CU 021/2011). Adopted by the CU Commission decision No. 880, December 9, 2011. Effective July 1, 2013.

19. The Technical Regulations of the Customs Union on the Safety of Meat and Meat Products (TR CU 034/2013). Approved by the Board of the Eurasian Economic Commission No. 68, October 9, 2013.

20. Jarzyńska G., Falandysz J. Heavy metals in wild game meat: Environmental and dietary implications. *Environ Int* 2011; 37:882-888.

21. Skibniewski M., Skibniewska E.M., Kośla T. Environmental contamination in wildlife and its effect on meat safety. *Environ Sci Pollut Res* 2014; DOI 10.1007/s11356-014-4007-0. [E-pub ahead of print, Dec 30, 2014].

22. Gasparik J., Massányi P., Slamecka J., Fabis M., Jurcik R. Trace element concentrations in the tissues of wild animals. *Environ Sci Health* 2004; 39:2105-2111.

23. Falandysz J., Szymczyk-Kobrzyńska K., Brzostowski A., Zalewski K., Zawadowski A. Assessment of heavy metals in wild animal meat. *Food Addit Contam* 2005; 22:141-149.

24. Kaliaskarova B.A., Kassymova Z.S. Innovative development of food production and processing. Proceedings of the Scientific Conference: Innovative development of food, light, and hospitality industry, October 17-18, 2013. Almaty: Almaty Technological University: p. 86-88.

25. Bilandzic N., Sedak M., Vrataric D., Peric T., Simic B. Analysis of environmental pollutants in game meat. *Sci Total Environ* 2009; 407:4243-4247.

26. Lazarus M., Prevendar-Crnić A., Bilandžić N., Kusak J., Reljić S. Analysis of heavy metals in wild game from Croatia. *Arh Hig Rada Toksikol* 2014; 65:281-292.

27. Oomen A.G., Hack A., Minekus M., Zeijdner E., Verstraete W., Van de Wiele T., Wragg J., Rompelberg C.J.M., Sips A.J.A.M., Van Wijnen J.H. Environmental impacts of food contaminants. *Environ Sci Technol* 2002; 36:3326–3334.

28. Čadková Z., Száková J., Miholová D., Horáková B., Kopecký O., Křivská D., Langrová I., Tlustoš P. Trace elements in agricultural products and their food safety implications. *J Agric Food Chem* 2015; 63:2344–2354.