Жем өндіруде майлы дақылдар қалдықтарын ұтымды пайдалану

Қазіргі уақытта елдің экономикалық даму кезеңінде ауылшаруашылық бағыты үнемді, бәсекеге қабілетті болуы үшін, сондай-ақ ұзақ мерзімді тәуелсіздікті қамтамасыз ету үшін ол өнімді болуы керек. Осыған байланысты құрама жем өндірісінің өнімділігі мен шикізат базасын арттыру және сапасын арттыру үшін ауыл шаруашылығы қалдықтарын пайдалану қажет. Мұндай ауылшаруашылық қалдықтарына минералдарға, микро –макроэлементтерге, ақуызға, майға, талшықтарға және дәрумендерге бай майлы дақылдардың егін жинаудан кейінгі қалдықтары жатады. Майлы дақылдардың егін жинаудан кейінгі қалдықтарын құрама жем өндірісінде пайдалану экономикалық орынды. Зерттеу барысында майлы дақылдардың егін жинаудан кейінгі қалдықтарын енгізумен құрама жем рецепті әзірленді. Сондай-ақ, шикі ақуыз, қорытылатын ақуыз, май, талшық, Жем бірлігі сияқты сапалық көрсеткіштер зерттелді. Құрама жемге егін жинаудан кейінгі қалдықтардан жемдік ұнды күнбағыс мөлшерінде -5%, мақсары -2% сапалық көрсеткіштерге енгізгенде көрінетін өзгерістер көрсетілмегені анықталды. Азықтық ұнды құрама жемге енгізу нормасы ұлғайған кезде сапалық көрсеткіштер артты. Осылайша, құрама жемге енгізуге жарамды май дақылдарын өндірудің қалдықсыз технологияларын енгізу құрама жем өндірісінің шикізат базасын едәуір кеңейтуге мүмкіндік береді.

1. Гиззатова А.И., Капанова С., Есенгалиева С.М. Қазақстан халқы үшін азық-түліктің экономикалық қолжетімділігі.// Проблемы агрорынка. - 2019. – Т. 1. – С. 48-55.

2. Amantayeva., Alimkulov Zh., Batyrbayeva N., Mrkvicová E., Bektursunova M., Shayliyeva K., Fazulova K. Mathematical modeling and optimization of the granulation process of biomass-based products with potential applications in the feed and food industries. (2025). Scifood, 19 (1), 412-425.

3. Есенгалиева С.М., Мансурова М.А., Махмудов А.Д., Федорченко Л.В. Современное состояние и тенденции развития животноводства в Республике Казахстан // Экономика: стратегия и практика. - 2021. -№ 2.- С.23-32.

4. Жиенбаев С.Т., Изтаев А.И., Алимкулов Ж.С. Инновационные технологии производства комбикормов с использованием вторичного сырья и переработки зерна. Алматы: Монография, 2015.

5. Алимкулов Ж.С, Велямов М.T., Сарманкулов Т.M., Жумалиева Т.M. Производство отечественных комбикормов с названиями нетрадиционных видов с их перерабатывающими и пишущими продуктами // Вестник Алматинского технологического университета- 2019. -№4. - С. 34- 37.

6. Ступакова Г.А., Деньгина С.А., Инатьева Е.Э., Щиплецова Т.И., Митрофанов Д.К. Стандартные образцы кормов в системе метрологического обеспечения лабораторий агропромышленного комплекса// Оригинальные статьи. - 2021. -№1.- С5-20.

7. Villi Ieremia, Jo Van Caneghem, Annemie Geeraerd Ameryckx Waste-to-energy treatment of agroindustrial residues: A life cycle assessment of sunflower hulls to generate bioenergy//Journal of Cleaner Production Volume 506, 15 May 2025, 145465

8. https://kapital.kz/economic/82440/za-2-3-goda-kazakhstan-planiruyet-vyyti-na-100-pererabotku-maslichnykh-kul-tur.html (Сапархан Омаров-казахстанский государственный и политический деятель. Министр сельскогохозяйства Республики Казахстан с 25 февраля 2019 года).

9. Дмитриенко Ю.Е. Рынок масличных культур Республики Казахстан/ Материалы Международной научно-теоретической конференции «Сейфуллинские чтения – 16: Молодежная наука новой формации – будущее Казахстана. - 2020. - Т.ІI. - С.108-110.

10. Припоров И.Е., Шепелев А.Б., Минов А.Н. Перспективы производства белковых кормов из семян подсолнечника на малых сельскохозяйственных предприятиях // Политематический сетевой электронный научный журнал Кубанского государственного аграрного университета (Научный журнал КубГАУ) [Электронный ресурс]. – Краснодар: КубГАУ. - 2019. – №4(148). – С. 16-30.

11. Амантаева А.А., Батырбаева Н.Б., Алимкулов Ж.С. Применение побочных продуктов нетрадиционных масличных культур в производстве комбикормов// Вестник Алматинского технологического университета. -2025.- №1.- С. 123-130.

12. C. Caldeira Quantification of food waste per product group along the food supply chain in the European Union: a mass flow analysis //Resour. Conserv. Recycl (2019).

13. Алимкулов Ж.С., Жумалиева Г.Е., Сапарова У.Ж., Шаулиева К.Т. Использование отходов переработки масличных культур при кормлении сельскохозяйственных животных //Аграрий Казахстана. -2022.

14. ГОСТ Р 51899-2002 Комбикорма гранулированные. Общая технические условия. –Введ. 2003- 06-01.-М.: Изд-во ФГУП «Стандартинформ», 2003.- 11с.

15. ГОСТ 32040-2012 Корма, комбикорма, комбикормовое сырье. Метод определения содержания сырого протеина, сырой клетчатки, сырого жира и влаги с применением спектроскопии в ближайшей инфракрасной области. –Введ. 2014-07- 01.-М.: Изд-во ФГУП «Стандартинформ», 2014.-9с.

16. ГОСТ 28254-2014 Комбикорма, комбикормовое сырье. Методы определения объемной массы и угла естественного откоса. –Введ. 02.06.2015.- М.: Объемная масса и угол естественного откоса Изд-во ФГУП «Стандартинформ», 2015.-8с.

17. Нокушева Ж. А., Хамзина К. С., Валеева А. С., Кудабаева А. М. Применение отходов подработки масличных культур в кормлении сельскохозяйственных животных//БОСС 2019.