Linum pallescens және Linum heterosepalum шөбін жинау, дайындау технологиясын әзірлеу

Солғынгүл зығыр (Linum pallescens Bunge.) және алатостаған жапырақ зығыр (Linum heterosepalum Regel.) шөбін жинау мен дайындаудың оңтайлы технологиясын әзірлеу биологиялық белсенділікті, шикізат сапасын сақтауды қамтамасыз етуге, жоғары технологиялық эффективтілікке және процестердің экологиялық тұрақтылығын сақтауға бағытталған. «Quality by Design» (QbD) концепциясын технологиялық процестерді әзірлеуге енгізу сапаның критикалық көрсеткіштеріне әсер ететін факторларды жүйелі түрде ескеру және оларды оңтайландыру шарттарын қалыптастыруға мүмкіндік береді. Зерттеудің мақсаты QbD концепциясын қолданып, солғынгүл зығыр және алатостаған жапырақ зығыр шөбін жинау мен дайындаудың оңтайлы технологиясын әзірлеу. Өсімдік үлгілері «Ботаника және фитоинтродукция институты» ШЖҚ РМК мамандарымен идентификацияланды. QbD концепциясының щеңберінде зығырдың екі түрінің өсімдік шикізатын кептіру және дайындау процесінде жобалау кеңістігін (Design Space) жасау үшін Minitab бағдарламасын пайдалана отырып, статистикалық талдау жүргізілді. QbD концепциясын солғынгүл зығыр және алатостаған жапырақ зығыр өсімдік шикізаттарын жинау мен дайындаудың технологиясын жасау процесіне интеграциялау жоғары тиімділікті көрсетті. Зерттеу нәтижелері дәрілік өсімдік шикізатын дайындаудың барлық кезеңдерінде сапаны, тиімділікті және бақылауды арттыру үшін QbD қолдану ұтымдылығын растайды.

1. Флора Казахстана : в 6 т. / ред. Н. В. Павлов. – Алма-Ата : Изд-во Академии наук Казахской ССР, 1961. – Т. 6. – 462 с.

2. Koçak, M. Z. “Phenolic Compounds, Fatty Acid Composition and Antioxidant Activities of Some Flaxseed (Linum usitatissimum L.) Varieties: A Comprehensive Analysis.” Processes 12 (2024): 689. https://doi.org/10.3390/pr12040689

3. Wang, S., Z. S. Zhang, T. F. Zhang, and D. W. Xue. “Extraction and Characterization of Flaxseed Oil Obtained with Subcritical n-Butane.” Journal of Oleo Science 69 (2020): 1011–20.

4. Nedelcheva, R., Y. Zarev, R. Mihaylova, E. Kozuharova, G. Momekov, and I. Ionkova. “Arylnaphthalene Lignans with a Focus on Linum Species: A Review on Phytochemical, Biotechnological and Pharmacological Potential.” Pharmacia 71 (2024): e117690. https://doi.org/10.3897/pharmacia.71.e117690

5. Parikh, M., and G. N. Pierce. “Dietary Flaxseed: What We Know and Don’t Know about Its Effects on Cardiovascular Disease.” Canadian Journal of Physiology and Pharmacology 97 (2019): 75–81.

6. Buckner, A. L., C. A. Buckner, S. Montaut, and R. M. Lafrenie “Treatment with Flaxseed Oil Induces Apoptosis in Cultured Malignant Cells.” Heliyon 5 (2019): e02251.

7. Ansari, R., M. M. Zarshenas, and A. H. Dadbakhsh “A Review on Pharmacological and Clinical Aspects of Linum usitatissimum L.” Current Drug Discovery Technologies 16, no. 2 (2019): https://doi.org/10.2174/1570163815666180521101136148–58. PMID: 29779483.

8. World Health Organization. WHO Guidelines on Good Agricultural and Collection Practices (GACP) for Medicinal Plants. Geneva: World Health Organization, 2003.

9. Politis, S. N., P. Colombo, G. Colombo, D. M. Rekkas “Design of Experiments (DoE) in Pharmaceutical Development.” Drug Development and Industrial Pharmacy 43, no. 6 (2017): 889–901. https://doi.org/10.1080/03639045.2017.1291672

10. Dhoot, A. S., G. J. Fernandes, A. Naha, et al. “Design of Experiments in Pharmaceutical Development.” Pharmaceutical Chemistry Journal 53 (2019): 730–35. https://doi.org/10.1007/s11094-019-02070-4

11. Arnold, S. F. “Design of Experiments with MINITAB.” The American Statistician 60, no. 2 (2006): 205. https://doi.org/10.1198/tas.2006.s46

12. Wahid, Z., and N. Nadir. “Improvement of One Factor at a Time through Design of Experiments.” World Applied Sciences Journal 21, no. 1 (2013): 56–61.

13. ElGamal, R., C. Song, A. M. Rayan, C. Liu, S. Al- Rejaie, and G. ElMasry. “Thermal Degradation of Bioactive Compounds during Drying Process of Horticultural and Agronomic Products: A Comprehensive Overview.” Agronomy 13, no. 6 (2023): 1580. https://doi.org/10.3390/agronomy13061580

14. Müller, J., A. Heindl. “Drying of Medicinal Plants.” Frontis (2006): 237–52.

15. Nair, G. R., P. Liplap, Y. Gariepy, and G. S. V. Raghavan. “Effect of Microwave and Hot Air Drying on Flax Straw at Controlled Temperatures.” International Journal of Postharvest Technology and Innovation 2, no. 4 (2012): 355– 69.

16. Nair, G. R., K. A. E. L. Eggie, Y. V. A. N. Gariépy, V. A. L. É. R. I. E. Orsat, and V. I. J. A. Y. A. Raghavan. “Microwave Assisted Drying of Flax Straw and Fibre at Controlled temperatures. In CSBEI00614 Presented at Section VI: Postharvest Technology and Process Engineering Conference.