Ультракүлгін сәулелерден қорғайтын текстиль материалдарын жасау және зерттеу

Мақалада мақта маталарына соңғы әрлеу кезеңдерінде ультракүлгін қорғаныс қасиеттерін беру технологиясының дамуы туралы мәліметтер келтірілген. Текстиль материалдарының функционалдығын арттыру ультракүлгін сіңіргіш қасиеттері бар текстиль көмекші заттарын пайдалана отырып, өңдеудің жоғары тиімді әдістерін енгізу, сондай-ақ жүріп жатқан процестерді интенсификациялауда жаңа химиялық және физикалық әдістерін қолдану. Физикалық-механикалық сипаттамалардың қажетті деңгейіне және ультракүлгін сәулеленуге төзімділікке қол жеткізуге бағытталған мақта маталарын өңдеу бойынша технологиялық шешімдер жасалды. Жұмыс ерітінділерін дайындаудың оңтайлы параметрлері таңдалды: ультракүлгін тұрақтандырғыштардың концентрациясы, компоненттердің қатынасы, температура және өңдеу ұзақтығы. Өңделген матаның сапалық сипаттамалары, соның ішінде түзңлген қорғаныс қабатының біркелкілігі және ультракүлгін сәулелерден қорғаудың тиімділігі, сондай-ақ физика-механикалық көрсеткіштер зерттелді. Текстиль талшықтарының бетіне функционалды заттардың тұрақты бекітілуін қамтамасыз ететін периодты және үздіксіз өңдеу әдістері ұсынылды. Жасалған технологияны енгізу гигиеналық және қорғаныш қасиеттерін жақсарту, энергия шығыны мен өңдеу уақытын қысқарту есебінен дайын текстиль материалдарының сапасын арттыруға мүмкіндік береді. Зерттеу нәтижелері арнайы, медициналық және күнделікті мақсаттағы бұйымдар үшін берілген функционалдық сипаттамалары бар табиғи, химиялық талшықтардан және олардың қоспаларынан текстиль өндірісінің заманауи технологиялық процестерін жасау кезінде пайдаланылуы мүмкін.

1. Wang, Y., Zhao, X., & Liu, Z. (2022). Recent advances in UV-protective textile materials: A review. Materials Science and Engineering C, 134, 112587. https://doi.org/10.1016/j.msec.2021.112587

2. Singh, R., & Sharma, S. (2021). Sustainable UV protective coatings for textiles: Synthesis and applications. Journal of Cleaner Production, 293, 126108. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2021.126108

3. Kumar, A., & Gupta, D. (2020). Functional finishing of textiles for UV protection using nanoparticles: A review. Journal of Industrial Textiles, 50(5), 715-738. https://doi.org/10.1177/1528083718819576

4. Li, X., Chen, Y., & He, M. (2023). Development of eco-friendly UV-blocking coatings for cotton fabrics. Coatings, 13(4), 611. https://doi.org/10.3390/coatings13040611

5. ASTM D6603-20. Standard Guide for Assessing Ultraviolet Protection of Textiles. ASTM International, West Conshohocken, PA, 2020. https://doi.org/10.1520/D6603-20

6. Zhang, Y., Wang, Y., & Liu, H. (2024). Synthesis and characterization of ZnO and TiO₂ hybrid coatings for textile UV anti-aging protection. Polymers, 16(14), 2001. https://doi.org/10.3390/polym16142001

7. Xue, T., Fang, D., Si, L., & Yin, Y. (2024). Preparation of antibacterial and UV-protective cotton through coating with TiO₂-modified chitosan-based Schiff bases. ACS Applied Polymer Materials, 6(14), 8073–8083. https://doi.org/10.1021/acsapm.4c00835

8. Rajabi, M., Azizi, A., & Sadeghi, M. (2021). Zinc oxide nanoparticles for UV protection in textiles: A review. Journal of Nanomaterials, 2021, Article ID 6693459. https://doi.org/10.1155/2021/6693459

9. Gupta, R., & Banerjee, R. (2019). Zinc oxide nanoparticles functionalized textiles for enhanced UV protection and antimicrobial activity. Applied Surface Science, 478, 720–736. https://doi.org/10.1016/j.apsusc.2019.01.223

10. Abd El-Hady, D., & Shaban, H. (2017). Application of ZnO nanoparticles for UV protection of cotton fabrics. Journal of Textile Science & Engineering, 7(4), 1-7. https://doi.org/10.4172/2165-8064.1000349

11. Belay, A., Mekuria, M., & Adam, G. (2020). Incorporation of zinc oxide nanoparticles in cotton textiles for ultraviolet light protection and antibacterial activities. Journal of Engineered Fibers and Fabrics, 15, 1847980420970052. https://doi.org/10.1177/1847980420970052

12. Sharouf, H. M., Tuhmaz, G., & Saffour, Z. (2019). Preparation of zinc oxide nano-layer on cotton fabric for UV protection application. Al-Nahrain Journal for Engineering Sciences, 22(1), 18–21. https://doi.org/10.29194/NJES.22010018

13. Xu, W., Xu, L., Pan, H., et al. (2022). Robust ZnO/HNTs-based superhydrophobic cotton fabrics with UV shielding, self-cleaning, photocatalysis, and oil/water separation. Cellulose, 29(5), 4021–4037. https://doi.org/10.1007/s10570-022-04462-4

14. Xiao, S., Huang, X., & Wang, Y. (2020). Durable UV protection finishing of cotton fabrics using ZnO nanoparticles and natural polymers. Fibers and Polymers, 21(8), 1780-1788. https://doi.org/10.1007/s12221-020-9808-1

15. Huang, M.-L., Wu, Y.-Z., & Lu, S.-G. (2022). Structural coloration and ultraviolet protective fabrication on fabrics coated with SiO₂/TiO₂ multilayer films via a magnetron sputtering method. Journal of Industrial Textiles, 52(3), 15280837221114636. https://doi.org/10.1177/15280837221114636

16. Zhou, W., Zhang, Y.-y., & Shi, Y.-d. (2017). In situ loading TiO₂ and its photocatalysis and UV resistance on cotton fabric. Fibers and Polymers, 18(6), 1073–1078. https://doi.org/10.1007/s12221-017-1055-3

17. Сугирбаева Д., Дюсенбиева К.Ж. Разработка и исследование УФ-защитных текстильных материалов. Всероссийская научная конференция молодых исследователей с международным участием «Инновационное развитие техники и технологий в промышленности» (INTEKS-2025)», 17 апреля 2025 г., с. 132-134.