Табиғи бояулармен боялған текстиль материалдардың құрылымына микроскопиялық талдау

Бұл жұмыс тоқыма өнеркәсібінде синтетикалық бояғыштарды қолданудан туындаған қоршаған ортаны ластау мәселесін зерттейді және өсімдік тектес табиғи бояғыштарды қолдану түрінде шешуді ұсынады. Синтетикалық бояғыштар арзандығы мен тұрақтылығына қарамастан қоршаған ортаға және адам денсаулығына айтарлықтай зиян келтіреді. Осыған байланысты зерттеудің мақсаты жергілікті өсімдік материалдарынан алынған табиғи бояғыштар сығындыларын пайдалана отырып, тоқыма материалдарын бояу технологиясын жасау болып табылады.Зерттеудің ғылыми маңыздылығы табиғи бояғыштардың тоқыма материалдарының қасиеттеріне әсерін терең талдауда және оларды өңдеудің экологиялық таза технологияларын ұсынуда. Жұмыстың практикалық маңыздылығы қоршаған ортаның ластануын төмендететін және матаның жууға және тозуға төзімділігін қамтамасыз ететін бояудың инновациялық әдістерін жасау мүмкіндігінде.Зерттеу әдістемесі матаның беткі қабатының морфологиясын және табиғи бояғыштармен мордантпен боялғанға дейінгі және кейінгі талшықтардың элементтік құрамын зерттеу үшін рентгендік спектрлік микроанализаторы бар далалық эмиссиялық сканерлеуші электронды микроскопты пайдалануды қамтиды.Негізгі нәтижелер сығындыларға морданды қосу түстердің қанықтылығын және олардың беріктігін жақсартатынын, сонымен қатар матаның физика-механикалық қасиеттерін жақсартуға ықпал ететінін көрсетеді. Зерттеу нәтижесінде талшықтардың химиялық құрамындағы алюминий, калий және титан мөлшерінің жоғарылауы сияқты өзгерістер анықталды, бұл қолданылатын технологиялардың тиімділігін растайды.Зерттеудің құндылығы тоқыма өнеркәсібінде тұрақты және экологиялық таза өндіріс концепциясын ілгерілетуде, сондай-ақ экологиялық ауыртпалықты айтарлықтай азайта алатын бояудың жаңа әдістерін ұсынуда. Жұмыстың практикалық маңыздылығы жеңіл өнеркәсіптің әртүрлі салаларында қолдануға болатын экологиялық таза тоқыма бұйымдарын өндірудің технологиялық негізін жасаудан тұрады.

1. Шагина Н.А. Разработка экологичной технологии использования природных красителей растительного происхождения в колорировании текстиля: дисс. к.т.н., М., 2015.-134 с.

2. Киселёв А. М. Экологические аспекты процессов отделки текстильных материалов // Рос. хим. ж. (Ж. Рос. хим. об-ва им. Д.И. Менделеева), 2002, т. XLVI, № 1.

3. Ковтун Е.Г., Маланкина Е.Л., Артамонцева Л.В., Люлько Н.И. Влияние процесса крашения шерсти природными красителями на раствормость шерстяного волокна в мочевино-гидросульфитном и щелочном растворах. // Технология текстльной промышленности, 2007, № 3 (298). -С.67-69.

4. Баданова Р.Р., Баданов К.И., Баданов И.К. Устройство для реализации химико-технологических процеccов текстильной промышленности // Механика и технологии. – 2014. - №4.- С. 24 - 30.

5. Патент №17654 Республика Казахстан, МПК: D 06 B 5/12 Устройство для жидкостной обработки текстильных материалов / Баданов К.И., Кауымбаев Р.Т., Баданова Р.Р. http://kzpatents.com/0-pp17654-ustrojjstvo-dlya-zhidkostnojj-obrabotki-tekstilnyh-materialov.html. Дата обращения: 15.01.2016

6. Епишкина В. А. О возможности снижения экологической нагрузки в процессах отделки текстильных материалов / В. А. Епишкина, М. Б. Архипова, А. М. Киселев // Экология и промышленность России. - 2000. - № 4. - С. 58-69.

7. Епишкина, В. А. Крашение шерстяных материалов кислотными красителями с рациональным использованием воды / Я. С. Бойко, В. А. Епишкина, А. М. Киселев, С. В. Спицкий // Известия вузов. Технология текстильной промышленности. – 2003. - №3. - С.64-67.

8. Robinson T., McCullan G., Marchant R., Nigam P. Remidiation of dyes in textile effluent: critical review on current treatment technologies with a proposed alternative // Bioresource Technology. - 2001. - № 77. - P. 247-255

9. Mirjalili M. and Karimi L. Extraction and Characterization of Natural Dye from Green Walnut Shells and Its Use in Dyeing Polyamide: Focus on Antibacterial Properties,Journal of Chemistry, Vol. 2013, available at: https://doi.org/10.1155/2013/375352 (accessed 16 April 2024)

10. Le Coz, C.J., (2005). Dyes in Encycloped ia of Toxicology (Second Edition), W. Editor-in-Chief: Philip, Editor 2005, Elsevier: New Yo rk. 104-114.

11. Hernбndez-Montoya V., Pйrez-Cruz, M.A., Mendoza-Castillo, D.I., Moreno-Virgen, M.R., & Bonilla-Petriciolet, A. (2013). Competitive adsorption of dyes and heavy metals on zeolitic structures. Journal of environmental managemen t, 116, 213-221.

12. Samanta P. A Review on Application of Natural Dyes on Textile Fabrics and Its Revival Strategy. Chemistry and Technology of Natural and Synthetic Dyes and Pigments. Intech Open, Available at: http://dx.doi.org/10.5772/intechopen.90038 (accessed 15 January 2024).

13. Noman Habib, Waseem Akram, Shahid Adeel, Nimra Amin, Mozhgan Hosseinnezhad and Ehsan Ul Haq. Environmental-friendly extraction of Peepal (FicusReligiosa) bark-based reddish brown tannin natural dye for silk coloration. Environmental science and pollution research international, Vol. 29, 23:35048—35060. DOI:10.1007/s11356-022-18507-5.

14. Голиков В. П. Органические хроматические материалы на основе природных красителей в произведениях искусства: природа, технологии приготовления и применения, методы исследования. — М.:Институт Наследия, 2020. — 296 c

15. . Киселёв А. М. Экологические аспекты процессов отделки текстильных материалов // Рос. хим. ж. (Ж. Рос. хим. об-ва им. Д.И. Менделеева), 2002, т. XLVI, № 1

16. Учебное пособие по стандарту ISO 14001:2004 c комментариями [Электронный ресурс] / Сообщество экологов «Промышленная экология». — Режим доступа: http://eco.com.ua/sites/eco.com.ua/files/lib1/navch_mat/iso_14001.pdf. — Дата доступа: 25.04.2018.

17. Sajda .S. Affat. Classifications, Advantages, Disadvantages, Toxicity Effects of Natural and Synthetic Dyes: A review. University of Thi-Qar Journal of Science (UTsci). Volume (8), № 1. http://doi.org/10.32792/utq/utjsci/v8/1/21

18. Ковтун Е.Г., Маланкина Е.Л., Артамонцева Л.В., Люлько Н.И. Влияние процесса крашения шерсти природными красителями на раствормость шерстяного волокна в мочевино-гидросульфитном и щелочном растворах. // Технология текстльной промышленности, 2007.- № 3 (298).-C.67-69

19. Неборако О.Ю. Химическая модификация и исследование свойств природных красителей растительного происхождения: дисс. канд. хим.наук: 02.00.03. М., 2005 - 120 с.

20. Кобраков К.И., Кузнецов Д.Н., Ручкина А.Г. Синтез и исследование свойств азокрасителей и азопигментов на основе полифенолов различного генезиса. // НефтеГазоХимия, №1. – 2018. - C.25-28