Флавоноидтар мен каротиноидтардың максималды шығымымен Crocus alatavicus сығындысын алудың оңтайлы технологиясын таңдау

Соңғы жылдары өсімдік тектес препараттарға сұраныстың айтарлықтай өсуі байқалды, бұл тұтынушылардың синтетикалық дәрі-дәрмектерге табиғи және қауіпсіз баламаларға деген қызығушылығының артуына байланысты. Осы тенденцияларға жауап ретінде өндірушілер өсімдік негізіндегі дәрі-дәрмектерге сұраныстың артуын қанағаттандыру үшін жаңа экстракция формулалары мен технологияларын әзірлеуге баса назар аударады. Қазіргі экстракция әдістері өсімдік шикізатынан екіншілік метаболиттерді тиімді алуға мүмкіндік береді, іс жүзінде толық химиялық құрамды сақтайды және экстрактивті заттардың жоғары шығымдылығын қамтамасыз етеді. Процесс барысында алынатын биологиялық белсенді заттардың концентрациясын реттеу мүмкіндігі өсімдік шикізатын негізгі фармацевтикалық субстанциялар ретінде қолданудың жаңа перспективаларын ашады. Crocus L. туысының барлық зерттелген өсімдік түрлері антиоксидантты, қабынуға қарсы және кардиопротекторлық белсенділікті көрсететіні анықталды. Қазақстан флорасының өкілі болып табылатын алатау крокусы ерекше қызығушылық тудырады. Бұл зерттеудің мақсаты - Crocus alatavicus жер үсті бөлігінен флавоноидтар мен каротиноидтардың максималды мөлшері бар экстракцияларды алу үшін оңтайлы экстракциялау әдісін таңдау. Осы өсімдік белсенді субстанциясынан сығынды алудың технологиялық параметрлерін зерттеу одан дәрілік препараттарды әрі қарай әзірлеу және оларды қолданудың ғылыми негіздемесін қалыптастыру үшін практикалық маңызы бар.

1. Cerdá-Bernad D. et al. Saffron bioactives crocin, crocetin and safranal: effect on oxidativestress and mechanisms of action // Critical Reviews in Food Science and Nutrition. – 2020. – Vol. 10. – P. 1-18.

2. Shahi T., Assadpour E., Jafari S.M. Main chemical compounds and pharmacological activities of stigmas and tepals of ‘red gold’ // Trends Food Sci. Technol. – 2016. – Vol. 58. – P. 69–78.

3. Esmaeili N., Ebrahimzadeh H., Abdi K., Safarian S. Determination of some phenolic compounds in Crocus sativus L. corms and its antioxidant activities study // Pharmacog. Mag. - 2011. - №7. – P. 74–80.

4. Karimi E., Oskoueian E., Hendra R., Jaafar H.Z. Evaluation of Crocus sativus L. stigma phenolic and flavonoid compounds and its antioxidant activity // Molecules. - 2010. - № 15. – P. 6244–6256.

5. Zengin G. et al. Chemical characterization, antioxidant, enzyme inhibitory and cytotoxic properties of two geophytes: Crocus pallasii and Cyclamen cilicium // Food Research International. – 2020. – Vol. 133. – P. 109-129.

6. Mykhailenko O., Kovalyov V., Goryacha O., Ivanauskas L., Georgiyants V. Biologically active compounds and pharmacological activities of species of the genus Crocus: A review. // Phytochemistry. – 2019. - Vol. 162. – Р. 56-89.

7. Allambergenova Z.B., Sakipova Z.B., Aliev N.U., Omarkulova N.S. The main groups of biologically active substances of plants genus Crocus L.: a review article //Астана медициналық журналы. – 2020. - №4. – С. 106-114.

8. Saffron production worldwide in 2019, by leading country. – Statista. - Accessed 23 January 2022. - URL: https://www.statista.com/statistics/1135621/leading-saffron-producers-worldwide (дата обращения 15.05.2024).

9. Omidkhoda S.F, Hosseinzadeh H. Saffron and its active ingredients against human disorders: A literature review on existing clinical evidence // Iran J Basic Med Sci. – 2022. - Volumr 25. – P. 913-933.

10. Cerdá-Bernad D. et al. Saffron bioactives crocin, crocetin and safranal: effect on oxidativestress and mechanisms of action // Critical Reviews in Food Science and Nutrition. – 2020. – Vol. 10. – P. 1-18.

11. Shahi T., Assadpour E., Jafari S.M. Main chemical compounds and pharmacological activities of stigmas and tepals of ‘red gold’ // Trends Food Sci. Technol. – 2016. – Vol. 58. – P. 69–78.

12. Bukhari S.I., Pattnaik B., Rayees S., Kaul S., Dhar M.K. Safranal of Crocus sativus L. inhibits inducible nitric oxide synthase and attenuates asthma in a mouse model of asthma // Phytother Res. - 2015. – Vol. 29 (4). – P. 617–627.

13. Violeta R.R. et al. Potential of aqueous extract of saffron (Crocus sativus L.) in blocking the oxidative stress by modulation of signal transduction in human vascular endothelial cells // J. Funct. Foods. - 2016. – Vol. 26. – P. 123–134.

14. Gokhan Z. et al. Chemical characterization, antioxidant, enzyme inhibitory and cytotoxic properties of two geophytes: Crocus pallasii and Cyclamen cilicium // Food Research International. - 2020. – Vol. 133. – Р. 1-9.

15. Liu Dan-Dana, Ye Yi-Lua, Zhang Jinga, Xu Jia-Nia, Qian Xiao-Dongb. Distinct pro-apoptotic properties of Zhejiang Saffron against human lung cancer via a caspase-8-9-3 cascade // Asian Pacific Journal of Cancer Prevention. – 2014. – Vol. 15. – P. 6075-6080.

16. Bakshi H.A., Quinn G.A., Nasef M.M., Mishra V., Aljabali A.A., El-Tanani M., Serrano-Aroca Á., Webba Da Silva M., Tambuwala M.M. Crocin Inhibits Angiogenesis and Metastasis in Colon Cancer via TNF-α/NF-kB/VEGF Pathways // Cells. – 2022. – Vol. 11. – P. 1-15.

17. Tavakkol-Afshari J, Brook A, Mousavi S.H. Study of cytotoxic and apoptogenic properties of saffron extract in human cancer cell lines // Food Chem Toxicol. – 2008. – Vol. 46. – P. 3443-3447.

18. Алламбергенова З.Б. и др. Технологические аспекты интродукции Crocus alatavicus по требованиям GACP // Алматы технологиялық университетінің хабаршысы. - 2022. - №4. – С. 82-91.

19. Белокуров С.С., Флисюк Е.В., Смехова И.Е. Выбор метода экстрагирования для получения извлечений из семян пажитника сенного с высоким содержанием биологически активных веществ // Разработка и регистрация лекарственных средств. - 2019. - Т. 8. - № 3. – C. 35-39.

20. Яборова О.В., Соснина С.А., Турышев А.Ю. Выбор оптимальной технологии получения экстракта листьев земляники садовой сухого // Медико-фармацевтический журнал "Пульс". - 2021. - Vol. 23. - №1. – С. 60-65.