Алматы облысының шаруашылықтарының бие сүтінің сапалық көрсеткіштерін зерттеу

   Бие сүті өкпе ауруларының алдын алу үшін, сондай-ақ ішек микрофлорасының бұзылуын қалпына келтіру үшін асқазан-ішек ауруларын емдеу үшін пайдаланылатыны белгілі. Осыған байланысты бие сүтінің физикалық-химиялық сипаттамаларын оны өңдегенге дейін сақтау процесінде сақтау өте маңызды. Бұл жұмыста жыл мезгілдері бойынша Алматы облысының төрт шаруа және фермер қожалықтарында өндірілетін бие сүтінің технологиялық сипаттамаларын зерттеу нәтижелері ұсынылған. Бие сүтінің биологиялық құндылығы жоғары болғандықтан, ауыл шаруашылығы жануарлары сүтінің басқа түрлерінің ішінде балалар мен диеталық тамақтану үшін сүт өнімдерін өндіруде ең қолайлы шикізат болып табылатыны белгілі. Май мен ақуыздың төмен мөлшері, сондай-ақ лактозаның жоғары мөлшері бие сүтінің ерекшелігі болып табылады. Алайда, олардың мөлшері азықтандыру жағдайларына, тұқымы мен жасына, географиялық орналасуына байланысты. Майдың массалық үлесі 1,2 %-дан 2,8 %-ға дейін, ақуыздың массалық үлесі 2,0-2,36 %, ҚМСҚ – 8,35-8,73 % құрайтыны анықталды. Бие сүтінің сапалық көрсеткіштерінің ауытқуы жыл мезгілінің әсерімен, әртүрлі шаруа және фермер қожалықтарында азықтандыру және күтіп-бағудың әсерімен түсіндіріледі.

1. Navraltilova P. Content of nutritionally important components in mare milk fat // Mjekarstvo. - 2018. - Vol. 68 (4). - Pp. 282-294

2. Guo L. Priduction technology, nutritional, and microbiological investigation of traditionally fermented mare milk (Chigee) from Xilin Gol in China // Food Science and Nutrition.- 2019. - Pp. 1-8.

3. Electronic resource. https://stat.gov.kz, Access date 01. 12. 2021.

4. Markiewicz M. K. Influence of stage of lactation and year season on composition of mares’ milk colostrum and milk and method and time of storage on vitamin C content in mares milk // J Sci Food Agric. - 20199. - 95.- Pp. 2779-2286.

5. Aitimova D. N., Tultabayeva T. Ch., Zhonysova M. U. Study of the quality of mare's milk as a raw material for the dairy industry // Vestnik ATU, No. 4 (2018), Pp. 35-38.

6. Kanarekina S. G. Dynamics of the chemical composition of mare's milk by seasons of the year // Izvestiya Orenburg State Agrarian University. - 2010. - Vol. 3. - No. 27 - Pp. 105-107.

7. Bogdanovicova K. Microbiological Quality of Raw Milk in the Czech Republic // Food Microbiology and Safety. - 2016. - 34. - Pp. 189-196.

8. Yakunin A. V., Sinyavsky Yu. A., Ibraimov Y. S. Assessment of the nutritional value of mare's milk and fermented milk products based on it and the possibility of their use in baby food. Issues of modern pediatrics. 2017; 16 (3): 235–240. URL: https://vsp.spr-journal.ru/jour/article/view/1760?locale=en_US

9. Tultabayeva T. Ch., Abay G. K. Prospects for the use of mare's milk for children's and dietary nutrition. Newspaper "Agrarian of Kazakhstan".

10. GOST R 52973-2008 Mare`s milk. Specifications: Mezhgos. standard. - Input. 2010-01-01. Developed (GNU VNIIKR). - M.: Standartinform. - 2009. - 5 p.

11. GOST 32892-14 "Milk and dairy products. Method of measuring active acidity": Mezhgos. standard. - Input. 2016-01-01. Developed (GNU VNIIMS of the Russian Agricultural Academy). - M.: Standartinform. - 2014. - 16 p.

12. GOST 33951-2016 "Milk and dairy products. Methods for the determination of lactic acid microorganisms": Mezhgos. standard. - Input. 2017-09-01. Developed (FSBSI VNII). - M.: Standartinform. - 2016. - 13 p.

13. GOST 33566-2015 "Milk and dairy products. Determination of yeast and mold fungi": Mezhgos. standard. - Input. 2016-07-01. Developed (FSBSI VNIIMS). - M.: Standartinform. - 2015. - 16 p.

14. Kushugulova A., Kozhakhmetov S., Sattybayeva R., Nurgozhina A., Ziyat A., Yadav H., Marotta F. (2018): Mare's milk as a prospective functional product - a review. Functional Foods in Health and Disease 2018; 8 (11): 548-554.

15. Pagliarini, E., Solaroli, G., Peri, C. (1993): Chemical and physical characteristics of mare’s milk. Italian Journal of Food Science 5 (4), 323-332.

16. Pieszka, M., Łuszczyński, J., Zamachowska, M., Au- gustyn, R., Długosz, B., Hędrzak, M. (2016): Is mare milk an appropriate food for people? - a review. Annals of Animal Science 16 (1), 33-51. URL: https://www.researchgate.net/publication/281161391_Is_mare_milk_an_appropriate_food_for_people_-_A_review

17. Mottola A. Microbiological safety and quality of Italian donkey milk // Food Science and Nutrition. - 2018. - Vol. 38. - Pp. 1-5.

18. Electronic resource. https://www.sechenov.ru (Access date 01. 12. 2021)

19. Kanarekina S. G. Dynamics of the chemical composition of mare's milk by seasons // Proceedings of the Orenburg State Agrarian University. - 2010. - №.3 (27). - Pp.105-107.

20. Golovat S. V. International humanitarian activities of representatives armed formations // Vestnik AmSU.- 2009. - Vol. 46.- Pp. 71-72

21. Bornaz, S., Guizani, N., Sammari, J., Allouch, W., Sahli, A., Attia, H. (2010): Physico-chemical properties of fermented Arabian mares’ milk. International Dairy Journal 20 (7), 500-505. Doi: 10.1016/j.idairyj.2010.02.001

22. Čagalj, M., Brezovečki, A., Mikulec, N., Antunac, N. (2014): Composition and properties of mare’s milk of Croatian Coldblood horse breed. Mljekarstvo 64 (1), 3-11.

23. Colavita, G., Amadoro, C., Rossi, F., Fantuz, F., Salimei, E. (2016): Hygienic characteristics and microbiological hazard identification in horse and donkey raw milk - a review. Veterinaria Italiana 52 (1), 21-29. URL: https://www.researchgate.net/publication/299535763_Hygienic_characteristics_and_microbiological_hazard_identification_in_horse_and_donkey_raw_milk

24. Kulisa, M., Makiela, K., Hofman, J. (2010): Somatic cell content of mares’ milk as related to breed, age, lactation number and month of lactation (in Polish with English abstract). Roczniki Naukowe Zootechniki 37 (2), 131-135.

25. Rheumatic heart disease: epidemiology and prevention. International Conference on Preventive Cardiology // June 23-26, 1985, Moscow. - June 23-26. - 1985.

26. Markiewicz-Keszycka, M., Wójtowski, J., Kuczyńska, B., Puppel, K., Czyżak-Runowska, G., Bagnicka, E., Strzałkowska, N., Jóźwik, A., Krzyżewski, J. (2013): Chemical composition and whey protein fraction of late lactation mares’ milk. International Dairy Journal 31 (2), 62-64. https://doi.org/10.1016/j.idairyj.2013.02.006

27. Pikul, J., Wójtowski, J. (2008): Fat and cholesterol content and fatty acid composition of mares’ colostrums and milk during five lactation months. Livestock Science 113 (2), 285-290. doi: 10.1016/j.livsci.2007.06.005

28. Jastrzębska E., Wadas E., Daszkiewicz T., Pietrzak-Fiećko R. (2017): Nutritional value and health-promoting properties of mare’s milk − a review. Czech J. Anim. Sci., 62, 511-518.

29. Vzdornova O. A. Economically useful indicators of cows of different calving seasons Ural State Agrarian University. J. Young and science. - 2018.- Vol. 5 .- Pp. 1-5.

30. Abay G. K., Tultabayeva T. Ch. Study of the microflora of mare's milk. Int. scientific and practical. conf. "Innovative development of the food, light industry and hospitality industry", which will be held on October 24-25, 2019, ATU, Almaty.

31. Abay G. K., Tultabayeva T. Ch. Tabigi sut onimderinen sutқyshқyldy bacterialardy bөlip alu”. Student men zhas galymdardyn "Farabi alemi" atty halykaralyk gylymi conference material gifts. Almaty, Kazakhstan, 9-10 September, 2019

32. G. Abay, T. Tultabayeva, U. Chomanov, A. Shoman, A. Shoman The microflora of fermented mare's milk and koumiss / Journal "Mechanics and Technologies" TarSU named after. M. H. Dulaty, No. 3 (2020). Pp. 106-111.

33. Vzdornova O. A. The quality of milk from cows in different seasons of the year // Ural State Agrarian University. J. Young and science. - 2018. - Vol. 5.- Pp. 49-53.

34. GOST 10444.11-2013 Microbiology of food and animal feed. Methods for detecting and counting the number of mesophilic lactic acid microorganisms.

35. Technical Regulations of the Customs Union "On the safety of milk and dairy products" (TR CU - 033 - 2013).

36. Wei-Liang Xu. A snapshot study of the microbial community dynamics in naturally fermented cow’s milk // Food Science and Nutrition. - 2021. - Vol. 9.- Pp. 2053-2065.

37. Yankovskaya V. S. Development of structured dairy products taking into account data on claims and risk qualimetry methodology // Food Processing: Techniques and Technology. - 2022.

38. Gorlov I. F. Synbiotic yoghurt with walnut and cereal brittle added as a next‐generation bioactive compound: Development and characteristics // Food Science and Nutrition. - 2019. - Vol. 7.- Pp. 2713-2739.

39. Cais D. S. Rheological, texture and sensory properties of kefir from mare’s milk and its mixtures with goat and sheep milk // Mjekarstvo. - 2016. - Vol. 66 (4).- Pp. 272-281.

40. Grazyna C. R. Quality of fresh and stored mare S’ milk // Mjekarstvo. - 2018.- Vol. 68 (82). - Pp.108-115.